„Transakcja wojny chocimskiej” Wacława Potockiego to monumentalny epos poetycki, który opowiada o zwycięskiej bitwie pod Chocimiem stoczonej w 1621 roku między wojskami Rzeczypospolitej Obojga Narodów a Imperium Osmańskim. Dzieło, powstałe w drugiej połowie XVII wieku, przez wiele lat funkcjonowało jedynie w rękopisach i dopiero w XIX wieku zostało wydane drukiem. Głównym źródłem relacji był dziennik Jakuba Sobieskiego – uczestnika tych wydarzeń. Potocki nie ograniczył się jednak do opisu przebiegu wojny – wplótł w utwór rozbudowane refleksje moralne i polityczne, krytykując brak jedności narodowej, upadek obyczajów i nieskuteczność ustroju szlacheckiej Rzeczypospolitej. Połączył w ten sposób elementy dokumentu historycznego z funkcją dydaktyczną i patriotyczną.
W strukturze eposu można wyróżnić wyraźnie dwie warstwy: kronikarską – wiernie odtwarzającą przebieg kampanii chocimskiej – oraz refleksyjną, w której Potocki komentuje współczesną mu sytuację kraju. Akcja obejmuje mobilizację wojsk, przebieg oblężenia Chocimia, śmierć hetmana Chodkiewicza oraz ostateczne zawarcie rozejmu z Turkami. Autor ukazuje bohaterstwo polskiego rycerstwa, jednocześnie krytykując opieszałość króla Zygmunta III Wazy i podziały wewnętrzne w państwie. „Transakcja wojny chocimskiej” to nie tylko poetycka relacja z historycznego zwycięstwa, ale także gorzki apel o naprawę Rzeczypospolitej i powrót do wartości, które uczyniły ją wielką.