„Zemsta” to komedia Aleksandra Fredry, zainspirowana dokumentem, który znalazł na zamku w Odrzykoniu, wniesionym przez jego żonę w posagu. Poprzedni właściciele budynku posłużyli jako pierwowzory głównych bohaterów utworu: Cześnika i Rejenta. Kłótnia o zamek przeplata się w komedii z wątkiem miłości Klary i Wacława.
Opisane wydarzenia mają miejsce w XVIII wieku na anonimowym zamku. Cześnik rozmawia ze służącym Dyndalskim na temat swoich planów małżeńskich. Postanawia poślubić wdowę Podstolinę, ponieważ bratanica Klara jest dla niego za młoda. Przybywa do niego Papkin, który opowiada o zmyślonych przygodach. Cześnik wysyła go do swojego sąsiada, zajmującego drugą połowę zamku, Rejenta Milczka. Papkin boi się go odwiedzić, ale chętnie podejmuje się wyswatania Cześnika z Podstoliną.
Rejent zatrudnia murarzy, którzy naprawiają mur graniczny, oddzielający części zamku. Cześnik wpada w gniew i wysyła Papkina, aby rozegnał robotników. Klara, bratanica Cześnika i Wacław, syn Rejenta, potajemnie się spotykają. Są w sobie zakochani, ale należą do zwaśnionych rodów. Dochodzi do bójki między murarzami i służbą Cześnika. Wacław zostaje jeńcem Papkina. Nie chce go opuścić, nawet gdy ten daje mu wolność, ponieważ w domu Cześnika ma szansę spotkać Klarę. Wyznaje swoją tożsamość i oferuje Papkinowi złoto za milczenie.
Klara namawia Wacława, aby zyskał przychylność Podstoliny, ponieważ liczy na jej pomoc. Okazuje się, że Wacław i Podstolina w przeszłości mieli romans. Wdowa zgodziła się poślubić Cześnika, ale chętnie odnowiłaby znajomość z Wacławem. Papkin wyznaje miłość Klarze, a ta stawia przed nim trzy trudne zadania, zanim zgodzi się zostać jego żoną. Cześnik wysyła Papkina do Rejenta z wezwaniem do pojedynku na szable.
Rejent oświadcza Wacławowi, że ma poślubić Podstolinę. Dowiaduje się o tym Papkin, który po długiej rozmowie ośmiela się przekazać Rejentowi wezwanie do pojedynku. Posłaniec opuszcza dom Milczka, zepchnięty ze schodów przez jego służbę. Cześnik przygotowuje się do pojedynku i ślubu z Podstoliną. Papkin przynosi mu list od Rejenta, z którego Cześnik dowiaduje się, że jego narzeczona zdecydowała się na ślub z Wacławem. Gdy dowiaduje się, że Wacław przebywa w jego domu, za karę postanawia ożenić go z Klarą. Szczęśliwi zakochani biorą ślub. Następuje pojednanie Cześnika i Rejenta.
Scena I. Maciej Raptusiewicz (Cześnik) rozmawia ze służącym - Dyndalskim o swoich planach małżeńskich. Rozważa ślub z Hanną Czerpiesińską (Podstoliną), która trzykrotnie owdowiała, ponieważ kobieta jest zamożna. Zastanawia się również nad małżeństwem z Klarą, swoją bratanicą, ale uznaje, że jest zbyt młoda i niestała w uczuciach. Postanawia więc ożenić się z Podstoliną, która jest bardziej stateczna i nie zależy jej na romantycznej miłości. Dyndalski przypomina swojemu panu, że z racji wieku i coraz gorszego stanu zdrowia, może być mu trudno odnaleźć się w życiu małżeńskim. Cierpi na reumatyzm, biesiadowanie mu szkodzi. Służący sugeruje, że Cześnik powinien wstrzymać się od małżeństwa, ale ten go nie słucha.
Scena II. Do zamku Cześnika przybywa Papkin, ubrany na wzór francuski. Opowiada o niezwykłych przygodach, które spotkały go po drodze, ale Raptusiewicz wie, że nie należy mu wierzyć. Cześnik zarzuca przybyszowi, że z pewnością dotarł do zamku pieszo, a nie konno, ponieważ przegrał wszystkie pieniądze. Papkin próbuje udowodnić mu, że strzelał z pistoletu, jednak Cześnik uważa, że celował co najwyżej do ptactwa. Przybyły chętnie przyłącza się do śniadania, twierdzi że nie jadł od kilku dni. Zapewnia, że wykona wszystkie polecenia Cześnika, ponieważ jest doskonałym wojownikiem, jeźdźcem i amantem.
Raptusiewicz wyjaśnia swój problem. Okazuje się, że jego brat - ojciec Klary, kupił zamek, w którym przebywają, ale jego druga połowa jest zajęta przez Rejenta Milczka. Dwie części budynku dzieli mur. Cześnik wysyła Papkina do sąsiada, ponieważ sam obawia się do niego wybrać. Papkin nie jest zachwycony rolą posła, ponieważ również boi się Milczka. Cześnik prosi go również, żeby pełnił rolę swata i doprowadził do jego małżeństwa z Podstoliną. Papkin chętniej angażuje się w romans, niż w konflikt z Rejentem.
Scena III. Papkin jest zadowolony, że porywczy Cześnik zdecydował się na ślub z Podstoliną, ponieważ zamierza zalecać się do Klary. Śpiewa piosenkę, która ma uświadomić dziewczynę o jego obecności w zamku.
Scena IV. Papkin odwiedza Podstolinę i prawi jej liczne komplementy. Informuje kobietę, że zamożny i stateczny człowiek chce pojąć ją za żonę. Podstolina domyśla się, że ten mówi o Cześniku. Papkin nalega, aby udzieliła odpowiedzi, ale kobieta nie podejmuje jeszcze decyzji.
Scena V. Cześnik dostrzega, że murarze, zatrudnieni przez Rejenta, naprawiają wyrwę w murze granicznym. Wpada w gniew i odgraża się, że zburzy mur. Mówi o tym Papkinowi i ponownie wysyła go do sąsiada. Papkin namawia go, żeby rozwiązać spór w pokojowy sposób.
Scena VI. Klara Raptusiewiczówna potajemnie spotyka się z Wacławem, synem Rejenta Milczka. Chłopak dostaje się do niej przez wyłom w murze. Zakochani martwią się, że ich związek musi zostać utrzymany w tajemnicy, ponieważ pochodzą ze zwaśnionych rodów. Wacław jest niepewny, obawia się, że ich romans zostanie wkrótce zakończony. Klara odznacza się większą determinacją i prosi ukochanego o wytrwałość. Wacław proponuje dziewczynie ucieczkę i potajemny ślub. Klara zachowuje jednak rozwagę i odmawia ukochanemu, obawiając się zniesławienia. Kochankowie postanawiają czekać na dalszy rozwój wydarzeń.
Scena VII. Papkin nakazuje murarzom przerwanie pracy, ale ci go nie słuchają. Prosi o pomoc Śmigalskiego, dworzanina Cześnika, ale ten również zostaje zignorowany przez robotników. W oknie widać Rejenta, zadowolonego ze swoich pracowników. Cześnik kłóci się z Milczkiem, uważa że mur powinien zostać w takim stanie, w jakim był, gdy zakupiono zamek. Rejent upiera się, że mur będzie naprawiony.
Cześnik wpada w gniew, jest gotowy nawet do bójki. Wywiązuje się szarpanina między murarzami i służbą Raptusiewicza. Cześnik i Rejent obserwują wydarzenia z okien. Raptusiewicz prosi Gerwazego o strzelbę i grozi, że zastrzeli sąsiada. Rejent szybko ukrywa się wewnątrz domu. Murarze przerywają pracę. Cześnik obiecuje im odszkodowanie za straty, poniesione podczas bójki. Papkin udaje odwagę, której brakowało mu podczas bijatyki i grozi murarzom.
Scena VIII. Wacław spotyka Papkina i wpada na ciekawy pomysł. Chce zostać jego jeńcem, aby dostać się do części zamku, należącej do Cześnika i zobaczyć Klarę. Papkin jest zadowolony, ponieważ liczy, że Raptusiewicz nagrodzi go za odwagę i spryt. Ma nawet nadzieję, że dostanie Klarę za żonę. Zabiera więc Wacława do zamku Cześnika.
Scena I. Papkin okłamuje Cześnika, że zaciekle walczył, podczas bójki pod murem. Przyprowadzony jeniec - Wacław, ma być dowodem jego odwagi. Cześnik wie, że Papkin kłamie, ponieważ obserwował wszystko przez okno. Raptusiewicz nakazuje uwolnienie jeńca i ironicznie wygraża Rejentowi. Wacław próbuje nakłonić Cześnika do pogodzenia się z Milczkiem, ale ten się nie zgadza.
Scena II. Cześnik odchodzi, Papkin i Wacław zostają sami. Papkin ponownie opowiada zmyślone historie, które mają dowodzić jego odwagi. Proponuje Wacławowi, że zwróci mu wolność, jeśli ten zapłaci kaucję. Syn Milczka nie chce się jednak zgodzić, ponieważ pobyt w domu Cześnika jest dla niego szansą na zobaczenie Klary. Papkin rezygnuje z opłaty i każe jeńcowi odejść. Wacław proponuje mu zapłatę za możliwość pozostania w domu Cześnika.
Widok sakiewki pełnej pieniędzy jest dla Papkina dużą pokusą, ponieważ narzeka na swoją sytuację finansową. Twierdzi, że Cześnik pożyczył od niego pewną sumę i nigdy jej nie zwrócił. Papkin zgadza się na zatrzymanie jeńca, chociaż boi się reakcji Raptusiewicza. Wacław wyjawia, że jest synem Rejenta i kocha Klarę. Papkin zgadza się mu pomóc za sakiewkę pełną złota. Wacław grozi mu, że jeśli zdradzi jego tożsamość Cześnikowi, zostanie ukarany. Dochodzi do absurdalnej sytuacji, Papkin musi być posłuszny swojemu jeńcowi.
Scena III. Klara podsłuchuje rozmowę Papkina i Wacława. Nie jest zadowolona z pomysłu ukochanego, ale ten przekonuje ją, że muszą mieć odwagę zbuntować się przeciwko rodzinom. Klara prosi Wacława, aby z szacunkiem odnosił się do Podstoliny, ponieważ kobieta obiecała poślubić Cześnika. Dziewczyna biegnie do wdowy, aby powiadomić ją o wizycie Wacława.
Scena IV. Wacław w samotności zastanawia się nad zmienną naturą kobiet, o które muszą zabiegać mężczyźni.
Scena V. Dochodzi do spotkania Wacława i Podstoliny, którzy okazują się dawnymi znajomymi. Mężczyzna poznał ją w młodzieńczych czasach, gdy prowadził bujne życie towarzyskie w stolicy. Spotkali się na balu, gdzie Wacław podawał się za Rodosława, litewskiego księcia, aby zapewnić sobie większą atrakcyjność w towarzystwie. Między Wacławem i Hanną nawiązał się wtedy romans. Gdy mężczyzna wyjechał, Podstolina szukała go, ale nie znalazła, ze względu na fikcyjną tożsamość, którą się posługiwał. Nikt na Litwie nie słyszał o księciu Rodosławie.
Podstolina opowiada o swoim ostatnim małżeństwie. Jej mąż Podstoli ożenił się z nią na wiosnę, a jesienią umarł. Po przejściu żałoby, kobieta zamierza poślubić Cześnika, ale ma chętniej odnowiłaby dawny romans. Wacław wstydzi się swojego postępowania z przeszłości. Jest zdziwiony, że Podstolina chce kontynuować znajomość, mimo słowa danego Cześnikowi. Wacław próbuje wyjść, ale Hanna mu na to nie pozwala i próbuje zaprowadzić do swoich komnat.
Scena VI. Do Podstoliny i Wacława dołącza Klara. Jest zadowolona, że jej ukochany i Hanna są w dobrych stosunkach. Ma nadzieję, że Podstolina pomoże im w uzyskaniu przychylności Cześnika. Wacław ma nadzieję, że Klara nie zwróci uwagi na uwodzicielski ton jego rozmowy z Podstoliną. Ponownie próbuje odejść, ale Hanna go zatrzymuje. Podstolina prosi Klarę o milczenie i zabiera Wacława na stronę, pod pretekstem przejrzenia dokumentów.
Scena VII. Do Klary dołącza Papkin. Kłania się jej i w górnolotny sposób wyznaje miłość. Klara nie wierzy w jego słowa, ponieważ zna skłonność mężczyzny do kłamstw. Dziewczyna wspomina dawne czasy, gdy rycerze dokonywali bohaterskich czynów, aby zdobyć ukochaną. Papkin opowiada zmyślone historie, które mają dowieść jego odwagi i waleczności. Obiecuje zrobić wszystko, czego zażąda ukochana.
Klara wymyśla trzy zadania, które musi wykonać Papkin. Pierwszym z nich jest milczenie przez sześć miesięcy, drugim - żywienie się wyłącznie chlebem i wodą przez rok i sześć dni, a ostatnim - przywiezienie krokodyla. Jeśli te warunki zostaną spełnione, Klara przysięga zostać żoną Papkina.
Scena VIII. Papkin jest zszokowany pomysłami Klary. Najbardziej dziwi go prośba o krokodyla, ponieważ takie zwierzę nie pasuje do delikatnej, młodej dziewczyny. Wspomina, że kiedyś panny marzyły co najwyżej o kanarku. Jest przekonany, że przy wykonywaniu dwóch pierwszych zadań mógłby oszukiwać, ale przywiezienie krokodyla jest niemożliwe. Spotyka Wacława, od którego dostaje sakiewkę złota. Nie wie za co został nagrodzony, ale obawia się Wacława i nie zadaje pytań. Nie zamierza zdradzić syna Rejenta przed Cześnikiem.
Scena IX. Cześnik mówi Papkinowi, że Podstolina przyjęła jego oświadczyny. Papkin przypisuje sobie wszystkie zasługi, ale Raptusiewicz uważa, że samodzielnie zdobył rękę kobiety. Próbuje nakłonić Cześnika, aby przyjął Wacława na służbę. Raptusiewicz nie chce się na to zgodzić, chyba że Rejent będzie o niego zabiegał. Milczek planuje proces, którego Cześnik chce uniknąć. Postanawia wyzwać Rejenta na pojedynek na szable. Na miejsce walki wyznacza trzy kopce w Czarnym Lesie. Pojedynek ma odbyć się o godzinie czwartej.
Papkin proponuje pisemne wezwanie Rejenta do walki. Cześnik nalega jednak, żeby Papkin wybrał się do niego jako poseł. Ten jednak nie chce się zgodzić, nawet pod wpływem fałszywych pochlebstw Cześnika. Papkin obawia się, że Rejent go otruje. Cześnik zapewnia jednak, że zemści się na Milczku za każdą krzywdę, którą ośmieli się wyrządzić posłowi. Przyrzeka mu również hojne wynagrodzenie.
Scena I. Rejent spisuje zeznania murarzy i nakłania ich do składania fałszywych oskarżeń. Mężczyźni mają potwierdzić, że zostali ciężko pobici, przez co nie są zdolni do dalszego wykonywania pracy. Rejent pisze także, że rodziny murarzy zostały bez środków do życia, chociaż w rzeczywistości wszyscy są kawalerami. Milczek zmusza robotników, aby zeznali, że Cześnik groził mu śmiercią, ci jednak się nie zgadzają. Rejent wyprasza murarzy i zastanawia się, jak pozbyć się Cześnika z zamku.
Scena II. Rejent mówi Wacławowi, że wie o jego miłości do Klary, ale nigdy nie zgodzi się na ślub. Spór między rodzinami jest zbyt poważny, a porywczość Cześnika nie pozwala go zakończyć. Rejent przyznaje także, że wie o romansie Wacława z Podstoliną i chce, aby syn ją poślubił.
Wacław prosi ojca, aby zmienił decyzję, ponieważ z Hanną nigdy nie będzie szczęśliwy i szczerze kocha Klarę. Mówi też, że Podstolina jest już zaręczona z Cześnikiem. Rejent mu nie wierzy i jest przekonany, że dojrzała wdowa chętnie poślubi Wacława. Przygotował już nawet intercyzę, według której strona zrywająca umowę musi zapłacić drugiej sto tysięcy kary. Ten zapis jest absurdalny, ponieważ Rejent ani Podstolina nie posiadają takiej kwoty. Wacław nie ma prawa wyboru, ojciec nakazuje mu posłuszeństwo. Syn straszy go porywczością Cześnika, który może mścić się za odebranie narzeczonej. Rejent nie zmienia decyzji i przypomina, że człowiek musi zgadzać się z wolą boską.
Scena III. Rejent zastanawia się, dlaczego Podstolina zgodziła się wyjść za Cześnika. Jest zadowolony, że odbierze sąsiadowi narzeczoną i wyswata ją z własnym synem. Podejrzewa, że Cześnik może nie przeżyć takiej zniewagi. Ukazuje swoją fałszywą pobożność, ma nadzieję, że sąsiad umrze, a jednocześnie deklaruje, że zdaje się na wolę boską.
Scena IV. Papkin, jako poseł, przybywa do Rejenta. Jest zdenerwowany, ponieważ musi przekazać mu wezwanie do pojedynku. Milczek wita go jednak w pokorny, uprzejmy sposób, co dodaje Papkinowi odwagi. Przedstawia się, jako wielki wojownik, zaznacza że ostrze jego szabli - Artemizy, zna cały świat. Gość życzy sobie również wina i narzeka na jego niską jakość. Jest niezadowolony z braku gościnności u szlachty. Papkin zapewnia, że posiada piwnice pełne wina o dużo lepszym smaku.
Rejent zaczyna być zniecierpliwiony i dopytuje o cel wizyty. Papkin wyznaje, że przysyła go Cześnik i zaczyna temat porannej bójki przy murze. Mówi głośno i ekspresyjnie, co irytuje Rejenta. Gospodarz grozi Papkinowi wyrzuceniem przez okno lub zepchnięciem ze schodów. Poseł traci całą swoją odwagę i niepewnie zawiadamia Rejenta o pojedynku. Sławi niezwykłe umiejętności Cześnika w walce na szable. Papkin prosi Rejenta o odpowiedź, ten jednak postanawia udzielić jej na piśmie. Milczek dziwi się, że Cześnik ma czas na pojedynki, ponieważ powinien być zajęty przygotowaniami do wesela. Dopytuje też o uczucia Podstoliny do Cześnika. Papkin zapewnia, że Hanna jest w nim bardzo zakochana. Rejent nie wierzy mu i chce porozmawiać z Podstoliną.
Scena V. Podstolina dołącza do Rejenta i Papkina. Milczek otwarcie traktuje ją jak swoją synową. Hanna przyznaje, że zaręczając się z Cześnikiem działała bez zastanowienia. Potwierdza, że zamierza poślubić Wacława. Rejent jest dumny, że odebrał narzeczoną Cześnikowi. Papkin nie może uwierzyć w to, co słyszy. Podstolina przyznaje, że wybiera Wacława, ze względu na dawny romans. Zauważa, że jej rozmowę z Rejentem słyszy Papkin. Nakazuje mu opuszczenie zamku, ale poseł uparcie czeka na odpowiedź Milczka. Podstolina zarzuca Papkinowi, że zmusił ją do zgody na ślub z Cześnikiem. Rejent zaczyna pisać list do Raptusiewicza.
Scena VI. Papkin upewnia się, że Podstolina mówi prawdę. Próbuje dotrzeć do jej sumienia, obawia się, że Cześnik nie przeżyje takiej zniewagi. Nakłania Hannę do zmiany decyzji, ale ta mu nie ulega. Prosi tylko, żeby Papkin przekazał Raptusiewiczowi przeprosiny.
Scena VII. Rejent przekazuje Papkinowi list do Cześnika. Gdy wychodzi za drzwi, słudzy Milczka spychają go ze schodów.
Scena I. Cześnik, w towarzystwie Śmigalskiego i kuchmistrza Perełki, ogląda swoją szablę. Nakazuje Śmigalskiemu zaproszenie gości na wesele. Kucharz ma przygotować wykwintne potrawy oraz ozdobić stół. Znajdą się na nim imiona nowożeńców - Maciej i Hanna, przyozdobione sercami oraz napisem Vivat. Cześnika niepokoi nieobecność Papkina. Dyndalski podejrzewa, że Rejent ze strachu przed nim nie chce zgodzić się na pojedynek. Cześnik jest przekonany, że sługa ma rację. Dobywa szabli i przypomina sobie czasy konfederacji barskiej, gdy szlachta w obronie wiary i niepodległości stanęła przeciwko królowi. Wspomina także młodość. Uczestniczył wtedy w sejmikach, gdzie spory często rozwiązywano z użyciem szabli. Dyndalski przygotowuje Raptusiewicza do pojedynku.
Scena II. Do Cześnika wraca poturbowany Papkin. Prosi o wino i opowiada, jak sam Rejent czuł do niego respekt. Twierdzi nawet, że chciał sięgnąć po szablę. Cześnik wie, że Papkin mija się z prawdą. Wciąż pyta o odpowiedź Milczka. Papkin opowiada, że został poczęstowany winem, a Cześnik sugeruje, że mógł zostać otruty, co wywołuje u niego strach. Raptusiewicz czyta list od Rejenta i dowiaduje się, że Hanna zgodziła się wyjść za Wacława. Złorzeczy Hannie i czuje się upokorzony. Jest przekonany, że to Milczek nakłonił Podstolinę do zmiany decyzji i przysięga mu zemstę.
Scena III. Papkin jest przekonany, że został otruty i wkrótce umrze. Dyndalski zapewnia go, że Rejent nie ma żadnego interesu w morderstwie zwyczajnego sługi. Papkin oświadcza jednak, że sam Cześnik podejrzewa Milczka o zatrucie wina. Dyndalski zmienia więc zdanie i każe wezwać księdza.
Scena IV. Papkin analizuje swoją wizytę u Rejenta. Jest przekonany, że Milczek niepostrzeżenie dodał do alkoholu truciznę. Papkin płacze i postanawia sporządzić testament.
Scena V. Cześnik wyśmiewa panikę Papkina i planuje zemstę na Rejencie. Każe Dyndalskiemu napisać list, ale ten niepewnie czuje się w słowie pisanym. Cześnik na to nie zważa, ponieważ ma na celu sfabrykowanie listu od Klary do Wacława. Dyndalski jest zdziwiony, ponieważ pisanie do kawalera nie przystoi pannie. Sługa spisuje wszystkie słowa Cześnika, łącznie z jego ulubionym powiedzeniem „mocium panie”. Plami też papier atramentem. Cześnik, widząc nieudolność Dyndalskiego, drze kartkę na kawałki. Kolejna próba napisania listu kończy się podobnie. Raptusiewicz porzuca więc ten pomysł i zastanawia się, jak zwabić Wacława do swojego domu. Chce wysłać do niego dziecko, ale zdaje sobie sprawę, że malec nie rozpozna syna Rejenta.
Papkin wyjawia, że teraz wszyscy w otoczeniu Cześnika znają Wacława, ponieważ rano był w zamku. Raptusiewicz jest rozgniewany, że Papkin wcześniej mu o tym nie powiedział. Ten tłumaczy, że jego milczenie było opłacone. Papkin przestaje bać się Cześnika, ponieważ jest przekonany o swojej rychłej śmierci. Cześnik postanawia wysłać do Wacława Rózię z zaproszeniem od Klary. Dyndalski ma ustawić w krzakach straże, które pojmą syna Rejenta podczas przechodzenia przez mur. Służący uważa, że ten plan jest niegodny szlachcica, ale Cześnik nie zmienia decyzji. Papkin prosi Raptusiewicza o poświadczenie jego testamentu, ten go jednak ignoruje. Papkin snuje gorzkie rozważania na temat ludzkiego egoizmu.
Scena VI. Papkin ponownie wyznaje Klarze miłość i tłumaczy, że niedługo umrze, dlatego nigdy nie przywiezie jej krokodyla. Dziewczyna mu nie wierzy, ale ten odczytuje swój testament. Papkin nie posiada nieruchomości. Klarze zapisuje angielską gitarę i kolekcję motyli. Artemiza, która początkowo miała trafić do Cześnika, zostanie przekazana najdzielniejszemu rycerzowi w Europie, o ile ten wystawi mu pomnik. Wykonawcami testamentu mają zostać Klara i Cześnik. Papkin zabrania im spłacania długów, które zostawi, ponieważ będą pełnić funkcję pamiątki po zmarłym. Podpisuje się wyłącznie jako Józef Papkin, gdyż posiada zbyt wiele tytułów, aby je wymieniać.
Scena VII. Do Klary i Papkina dołącza Wacław. Mówi ukochanej, że ojciec zmusza go do ślubu z Podstoliną. Klara obawia się reakcji Cześnika. Wacław uspokaja ją i mówi, że Raptusiewicz zna go jako jeńca - komisarza Rejenta. Papkin wyznaje, że wyjawił Cześnikowi prawdę. Jest bliski śmierci, dlatego nikogo się nie obawia. Mówi Wacławowi o przygotowanej zasadzce. Do pomieszczenia wchodzą Cześnik, Dyndalski i pachołkowie - hajduki.
Scena VIII. Cześnik jest dumny, że złapał syna Rejenta we własnym domu. Wacław odważnie prosi o szablę. Cześnik nie zamierza z nim walczyć. Chce zemścić się na Rejencie, dlatego nakazuje Wacławowi ślub z Klarą. W kaplicy czeka już ksiądz. Zakochani i Papkin są zaskoczeni takim obrotem spraw.
Scena IX. Dyndalski zbiera fragmenty podartego listu i żali się na wymagającego Cześnika.
Scena X. Rejent przybywa do części zamku, należącej do Cześnika. Jest zaskoczony, że zastaje tam tylko Dyndalskiego. Wcześniej pojawił się na miejscu pojedynku, ale tam również nikogo nie było. Dyndalski stwierdza, że Milczek miał szczęście, ponieważ z pewnością przegrałby w walce. Rejent słyszy z kaplicy weselne okrzyki, a sługa wyjaśnia mu, że to ślub Wacława. Nadchodzi czwarta, dlatego Cześnik każe osiodłać konia.
Scena XI. Dochodzi do spotkania Cześnika i Rejenta. Początkowo sięgają po szable, ale Raptusiewicz nie chce walczyć z gościem we własnym domu. Cześnik tłumaczy, że musiał odebrać syna Rejentowi, aby zemścić się za stratę Podstoliny.
Scena XII. Wacław i Klara wychodzą z kaplicy. Pan młody prosi ojca o błogosławieństwo, a Klara apeluje, aby Cześnik zakończył spór.
Scena XIII. Podstolina jest zaskoczona, że Wacław poślubił inną kobietę. Wyjaśnia, że zgodziła się na propozycję Rejenta dla pieniędzy. Zapisanym majątkiem mogła rozporządzać tylko do chwili zamążpójścia Klary, dlatego teraz musi go zwrócić i obawia się biedy. Hannę zabezpiecza jednak intercyza, sporządzona przez Rejenta. Klara deklaruje, że zapłaci Podstolinie sto tysięcy ze swojego posagu. Rejent powołuje się na wolę boską i błogosławi nowożeńców. Papkin zdaje sobie sprawę, że nie został otruty, drze na kawałki swój testament i przyłącza się do weselników. Cześnik podaje Rejentowi rękę na zgodę.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.