Leopold Staff, fot: autor nieznany, źródło: Wybór Poezyi Leopolda Staffa, polona.pl
Utwór Leopolda Staffa „Kartoflisko” jest jednym z najbardziej znanych wierszy poety, który ukazuje wszystkie charakterystyczne cechy jego twórczości. Autor poświęcił wzniosłą formę sonetu tematyce codziennej pracy wiejskich kobiet. Staff przedstawił wieś w optymistyczny sposób, nie skupiając się na ubóstwie jej mieszkańców, ale pokorze i prostocie, którymi się charakteryzują.
Spis treści
Wiersz został wydany w tomiku „Ścieżki polne” w 1919 roku. Mimo podobnej tematyki, zbiór znacznie różni się od cyklu Jana Kasprowicza „Z chałupy”. Staff nie opisuje życia chłopów jako dramatycznej walki o przetrwanie. Poeta łamie młodopolską tendencję poczucia wyższości artysty nad pracującym fizycznie tłumem. Praca nabiera nieoczekiwanego piękna, życie zwyczajnych ludzi jest wartościowe, staje się motywem, który poeta może poruszyć w swojej twórczości. Artystów, z pierwszego tomu Staffa „Sny o potędze”, zastępują w „Ścieżkach polnych” prości chłopi, których egzystencja może posłużyć za przykład spokoju i harmonii. Tomik był przełomowy, nie tylko dla twórczości autora, ale też całej polskiej literatury XX wieku.
Utwory cyklu posłużyły jako inspiracja dla poezji członków grupy literackiej Skamander i awangardy. Staff stał się więc prekursorem Skamandra, zapoczątkował także powrót do wzorców klasycznych. Poeta zaczął tworzyć w duchu międzywojennego optymizmu, propagując poezję pełną harmonii. Staff złamał konwencję, poświęcając sonet obrazowi kobiet, zbierających ziemniaki.
W innych utworach tomiku „Ścieżki polne” poeta opisał zwierzęta gospodarskie czy niezwykłe właściwości gnoju. Staff gloryfikował banalne, codzienne czynności, pomijając kwestie wzniosłe i heroiczne, zazwyczaj poruszane w sonetach.
Poeta nadał wierszowi formę sonetu włoskiego, chociaż nie przestrzega wszystkich wymagań dla tego gatunku. Utwór składa się z dwóch strof czterowersowych i dwóch strof trzywersowych. Pojawia się układ rymów parzystych i krzyżowych: abab cdcd eff egg. Autor złamał konwencję przez brak podziału na część opisową i refleksyjną. W tradycyjnym sonecie włoskim, dwie pierwsze zwrotki mają charakter opisowy, a pozostałe - filozoficzno-refleksyjny. W utworze „Kartoflisko” wszystkie strofy są opisem pola i kobiet pracujących na kartoflisku. Staff prawdopodobnie nie chciał narzucać czytelnikowi swojej interpretacji opisywanych wydarzeń.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Jest obserwatorem, który docenia prostotę i piękno wiejskiego życia.
Utwór posiada rozbudowaną warstwę stylistyczną, co jest charakterystyczne dla poezji Staffa. W krótkim sonecie pojawia się wiele środków artystycznych. Obecne są liczne epitety („żałobnym zespole”, „czarne parasole”, „twardym, cierpliwym mozole”, „barwistym wełniakiem”, „ziemniaczane pole”, „miękkiej ziemi”, „schylone najmitki”, „zeschłych badyli”, „płytkich korzeni”, „krągłe bulwy”). W wypowiedzi podmiotu lirycznego zastosowano również metafory („na sejm zlatują wrony w żałobnym zespole”, „rozpinając swych skrzydeł czarne parasole”) i porównania („krągłe bulwy, jak jaja spod kwoki”, „głucho grzmią jak bębny na odmarsz jesieni”).
Sytuacja liryczna ma miejsce jesienią, gdy wiejskie kobiety zbierają ziemniaki. Jest brzydka pogoda, z nieba pada kapuśniaczek. Nad głowami pracownic latają wrony, które zbierają się, przypominając czarny parasol. Kobiety przykładają się do swojej pracy, nie tracą czasu na rozmowy. Są zmęczone, ale wiedzą, że nie mogą pozwolić sobie na przerwę.
Podmiot liryczny nawet w tak prostej chwili dostrzega piękno. Każda z kobiet ma na sobie kolorowy wełniak, charakterystyczny dla mieszkańców wsi. Pracownice przypominają mozaikę, która wyróżnia się na tle pola ziemniaków. Deszcz przemoczył ubrania kobiet, ale one nie odrywają się od pracy. Zbierają okrągłe ziemniaki, które przypominają osobie mówiącej jajka. Odgłos wrzucania ich do wiader można porównać do bębnów. Symbolizują one kończącą się jesień i zbliżającą się zimę. Po sezonie zbiorów przyjdzie czas na zimowy odpoczynek dla ludzi i przyrody.
Prosta czynność zbierania ziemniaków jest podniesiona w utworze do rangi niezwykłego wydarzenia. Poeta posługuje się wyszukaną formą sonetu, wiejska praca jest ważnym motywem poetyckim. Staff wyraża swój szacunek do ciężkiej pracy mieszkańców wsi. Nie ukazuje ich egzystencji w sposób negatywny czy pełen współczucia. Poeta fascynuje się życiem z dala od cywilizacji, w zgodzie z odwiecznym cyklem przyrody. Zmęczenie wiejskich robotnic nie jest powodem do żalu, ale naturalną koleją rzeczy. Kobiety nie są niezadowolone ze swojego losu, muszą ciężko pracować, aby zapewnić byt rodzinom. Mieszkańcy wsi zostali wychowani w prosty sposób, ich życie wypełnia harmonia.
Staff w wielu swoich utworach inspirował się pracą rolników i robotników, którą opisywał w optymistyczny sposób. Wielokrotnie narażał się z tego powodu na niepochlebne opinie krytyków lub innych poetów, co jednak nie zmieniło jego podejścia do prostego, wiejskiego życia.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:45:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.