Horacy czyta przed Mecenasem, Fiodor Andriejewicz Bronnikow, 1863
Twórczość rzymskiego poety Horacego obfituje w utwory, których przesłanie niesie za sobą ważne i uniwersalne prawdy życiowe. Nie inaczej jest w przypadku pieśni „Do Deliusza” – również w niej znaleźć możemy pouczenia, które znaleźć mogą zastosowanie również we współczesnym świecie. Pieśń w dużej mierze prezentuje kontekst czasów, w których powstała - nie tylko ze względu na adresata utworu, ale również elementy filozofii antycznych zawarte w utworze.
Spis treści
Pieśń skierowana została do postaci, która współczesnemu czytelnikowi może wydawać się zupełnie anonimowa. Możliwość czytania utworu bez znajomości jej adresata jest dowodem na jej uniwersalność. Warto jednak zaznaczyć, że występujący w tytule Deliusz to znany na dworze Oktawiana Augusta Kwintus Deliusz – literat, którego cechą charakterystyczną była niestałość w przekonaniach, które szybko i chętnie zmieniał, przyjaciel Horacego. Wskazówki życiowe, które rzymski poeta skierował do adresata utworu, mogą odnosić się do niestałości Deliusza w poglądach i zbytnią jego emocjonalność, ale nie stanowią one jedynego kontekstu utworu.
Pieśń „Do Deliusza” posiada budowę stroficzną, składa się z siedmiu strof, z których każda posiada cztery wersy.
Utwór prezentuję rodzaj liryki zwany liryką zwrotu do adresata – w początkowych partiach utworu podmiot liryczny przemawia bezpośrednio do Deliusza, by stopniowo – w ostatnich wersach – wypowiadać się w liczbie mnogiej, przy pomocy zaimka osobowego „my”. Jest więc to utwór opisowo-refleksyjny, w którym na podstawie zwrotu do adresata wysnuwane są prawdy ogólne.
W pieśni pojawia się nagromadzenie epitetów („podziemna urna”, „wieczne wygnanie”) oraz metafor odnoszących się tematycznie do śmierci, mitologii (trzy Parki) i apostrofa, która w pierwszej strofie wprowadza czytelnika w tematykę utworu.
Podmiot liryczny zaleca Deliuszowi, by nie kierował się w życiu nagłymi emocjami, o czym czytający może dowiedzieć się już na podstawie pierwszej strofy utworu:
Opanowany w godzinie klęski
i obcy szałom radości
takim pamiętaj być zawsze
na zgon skazany Deliuszu
Epitet „na zgon skazany Deliuszu” podkreśla egzystencjalny charakter utworu – jego adresat, podobnie jak każdy człowiek, jest istotą śmiertelną. W tych słowach podmiot liryczny napomina odbiorcę swojej pieśni, by poskramiał zbędne emocje, które w ostatecznym rachunku będą znaczyły naprawdę niewiele. Podmiot liryczny podkreśla, by poskramianie zbytnich uniesień towarzyszyło Deliuszowi w każdym czasie:
Pamiętaj o tym czy smutnie mija
każdy dzień życia czy święto
leżąc na trawie w ustroniu
pijesz starego falerna
a więc niezależnie od tego, czy nastał czas melancholii, czy zabawy. Dla jeszcze większego uwydatnienia swojej rady podmiot liryczny posługuje się odniesieniem do przyrody – chcąc podkreślić kruchość istnienia i przemijalność czasu zadaje pytanie retoryczne dotyczące przyczyn, dla których „szara sosna i biała topol” splatają swoje liście.
Podmiot liryczny zwraca również uwagę na nieistotną z perspektywy egzystencji skłonność do gromadzenia majątków i podporządkowywania swojego życia gromadzeniu fortuny:
Ustąpisz z wszystkich gruntów nabytych
i z willi nad płowym Tybrem
ustąpisz i górę złota
zgarnie po tobie kto inny
Wersy te przypominają o równości każdego człowieka wobec śmierci. W średniowieczu podobne zagadnienie obrazowane będzie przy pomocy motywu danse macabre – tańca śmierci, w którym to Śmierć w tanecznym korowodzie prowadzi przedstawicieli wszystkich stanów niezależnie od ich pozycji, bogactw i wieku.
Trzy najważniejsze zagadnienia mieszczące się w tematyce pieśni: przemijanie, poskramianie nadmiernych emocji oraz kierowanie się w życiu zasadami harmonii, kierują uwagę ku dwóm podstawowym antycznym szkołom filozoficznym, do których odniesienia często pojawiają się w twórczości Horacego – stoicyzmu i epikureizmu.
Stoicyzm, czyli zachęta do kierowania się w życiu równowagą emocjonalną, pojawia się w pieśni „Do Deliusza” od pierwszej strofy. Zgodnie z zasadą złotego środka podmiot liryczny zachęca, by nawet w czasie największych radości lub największego smutku starać się zachować pomiędzy emocjami harmonię. Odniesienie do filozofii epikurejskiej zaobserwować możemy w następujących wersach:
Tu wina wonne olejki róże szybko więdnące każ znosić
dopóki starczy dobytku
i czarnej nici trzech Parek
W ten sposób podmiot liryczny przypomina, by niezależnie od okoliczności poszukiwać w życiu radości i cieszyć się chwilą (zgodnie z sentencją carpe diem). Odniesienie do nici trzech Parek sygnalizuje nieuchronność ludzkiego losu – Parki, inaczej Mojry, były mitologicznymi kobietami, które plotły nici życia człowieka. Gdy nadchodził kres ziemskiego bytowania jednostki na świecie, przecinały konkretną nić. Zatem metafora „dopóki starczy dobytku i czarnej nici trzech Parek” oznacza, by cieszyć się życiem dopóki człowiek posiada ku temu możliwości a jego czas – czas życia – nie jest jeszcze przesądzony.
Aktualizacja: 2024-06-26 20:10:51.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.