Pieśń Horacego „Do Pompejusza Grosfusa” jest szesnastym utworem ze zbioru drugiej części „Pieśni”. Poeta kieruje swoje słowa do realnej postaci, aby pokazać czytelnikowi, że bogactwo nie przynosi szczęścia. Utwór obrazuje także założenia filozofii stoickiej.
Pieśń to gatunek literacki, należący do poezji lirycznej. Wywodzi się z obrzędów religijnych i towarzyszącej im muzyki. Nowożytny kształt pieśni został ukształtowany właśnie na podstawie twórczości Horacego, który zaczął traktować ją jako samodzielną formę literacką. Pieśń charakteryzuje się budową stroficzną oraz rytmicznością. Utwór „Do Pompejusza Grosfusa” składa się z dwunastu strof, liczących po dwa lub cztery wersy. Pojawiają się rymy krzyżowe. Wersy liczą po osiem lub jedenaście zgłosek.
Pieśń należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie odpowiednich zaimków („mnie dać może”, „mnie tylko szczupłe dostały się grzędy”). Osoba mówiąca jest człowiekiem skromnym, z pokorą przyjmującym wszystko, co niesie los. Można utożsamiać ją z Horacym.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Pompejusza Grosfusa, pojawiają się apostrofy („u ciebie Grosfie wypasa się spełna sto krów sykulskich”, „istne zmory wiszą nad tobą i gniotą”). Zastosowano także epitety („złotym kołczanie”, „skarby koronne”, „konsulne liktory”, „zgryźliwa troska”, „przedwczesnym grobie”, „krów sykulskich”, „greckich dźwięków”), metafory („zmarszczkach na czole nie siedzi łakomstwo z troską”, „zgryźliwa troska i na okręt wsiada”), porównania („ona za konnym orszakiem w cwał leci prędzej niż jeleń, choć biegun nielada, niż Eur w zimowej zamieci”) oraz pytania retoryczne („Życie tak krótkie; czemuż narowistą żądzą je targać, lub zmieniać podniebie?”). Poeta zastosował również przerzutnie.
Pompejusz Grosfus był bardzo zamożnym posiadaczem ziemskim z Sycylii. Horacy posłużył się jego postacią, aby przedstawić życie bogatego człowieka. Porównuje Pompejusza do siebie - osoby skromnej i nieprzykładającej dużej wagi do dóbr materialnych. Posługując się przykładem żeglarzy, osoba mówiąca przedstawia nieocenioną wartość spokoju.
Wszyscy żeglarze, zarówno kupcy, jak i Trakowie lub Medowie, udający się na wojnę, modlą się o ciszę na morzu. Spokój jest cenniejszy, niż wszystkie najbardziej luksusowe przedmioty, ale w odróżnieniu od nich - nie można go kupić za żadną cenę. Wbrew pozorom, bogactwo nie sprawia, że człowiek żyje beztrosko, nie musi zmagać się z problemami. Nawet w najbardziej luksusowej posiadłości, nie ucieknie się od trosk. Zamożni ludzie często mają jeszcze więcej problemów, niż ubodzy, ponieważ wciąż zastanawiają się, jak jeszcze bardziej się wzbogacić lub boją się, że stracą to, co już mają. Podmiot liryczny uważa, że receptą na szczęście jest skromne życie. Człowiek, który nie gromadzi bezrefleksyjnie dóbr materialnych, unika wielu trosk. Ma również spokojną starość, ponieważ nie dręczą go zachłanność i chęć ciągłego wzbogacania się.
Osoba mówiąca zastanawia się, dlaczego tak wielu ludzi skazuje się na tułaczkę, przez całe życie podróżując i szukając swojego miejsca. Horacy nawiązuje do motywu homo viator (podróżnego, pielgrzyma), który w starożytności oznaczał postrzeganie ludzkiej egzystencji jako nieustannej wędrówki. Podróż posiadała głęboki sens, sprawiała że człowiek nabierał doświadczenia i życiowej mądrości. Podmiot liryczny neguje jednak sens ciągłej tułaczki. Uważa, że ludzie opuszczają ojczyznę, ponieważ próbują uciec przed samym sobą. Nie ma to jednak sensu, ponieważ problemy dopadną człowieka w każdym miejscu na świecie. Nie istnieje idealna kraina, w której nie ma żadnych trosk i trudności.
Podmiot liryczny odwołuje się również do założeń filozofii stoickiej. Stoicy przestrzegali przed popadaniem w euforię lub rozpacz. Dążyli do stanu apatii - wyzbycia się wszystkich skrajnych emocji. W ten sposób mogli osiągnąć cnotę, czyli najwyższe dobro moralne. Gdy człowiek jest szczęśliwy, powinien doceniać ten moment i czerpać z niego to, co najlepsze. Nie ma sensu martwić się przyszłością, ponieważ znają ją tylko bogowie. Nie można również pogrążać się w rozpaczy, nawet smutny człowiek powinien starać się uśmiechać, mieć nadzieję, że los jeszcze się odmieni.
Życie nigdy nie będzie idealne, ale trzeba szukać w nim jasnych stron. Osoba mówiąca uważa, że lepiej żyć krótko, ale szczęśliwie i produktywnie. Porównuje los Achillesa i Tytona. Achilles żył krótko, ale do dzisiaj jest sławny przez swoje bohaterskie czyny. Tyton, za sprawą swojej małżonki Eos, otrzymał od bogów nieśmiertelność. Żona zapomniała jednak poprosić o wieczną młodość, dlatego Tyton zaczął się starzeć i kurczyć, aż zmienił się w świerszcza. Pragnienie wiecznego życia sprawiło, że Tyton sprowadził na siebie nieszczęście.
Bogactwa Pompejusza Grosfusa są zestawione ze skromnym życiem podmiotu lirycznego. Osoba mówiąca nie zazdrości Pompejuszowi stada krów, kosztownego podjazdu, czy luksusowych ubrań. Docenia to, co otrzymał od Parek - rzymskich personifikacji przeznaczenia. Zdaje sobie sprawę ze zmienności losu, dlatego cieszy się, z tego co posiada, ponieważ w każdej chwili może to stracić. Podmiot liryczny ma tylko talent do tworzenia poezji oraz skromny majątek, ale to wystarczy mu do szczęścia. Nakłania czytelnika do zachowania umiaru i wystrzegania się materializmu.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.