Horacy to jeden z najwybitniejszych poetów starożytnych, a zarazem twórca, który wywarł ogromny wpływ na literaturę późnorzymską i renesansową. Poeta ten podejmował w swoich najwybitniejszych utworach jednorodną tematykę. Z jednej strony zastanawiał się nad rolę poezji w życiu ludzkim, z drugiej zaś był piewcą rzymskiej odmiany stoicyzmu czerpiącej z dorobku filozofa Posejdoniosa z Rodos oraz jego ucznia, Cycerona.
„Do Apollina” dotyka obu zagadnień – Horacy zarazem wskazuje na najważniejsze czynniki w życiu poety (natchnienie, całkowite poświęcenie się sztuce), z drugiej zaś prezentuje receptę na udane życie w stoickim duchu (wyzbycie się przepychu i wartości materialnych, dążenie do cnoty niezależnie od warunków zewnętrznych).
Choć Horacy rozpoczął tworzenie poezji w schyłkowym okresie Republiki Rzymskiej, pieśń „Do Apollina” powstał już po proklamowaniu Cesarstwa Rzymskiego przez Oktawiana Augusta. Pierwszy cesarz Rzymu był przyjacielem Horacego i zarazem jego patronem. To właśnie on zamówił utwór mający pierwotnie sławić Apolla przyjętego w panteon rzymskich bóstw.
„Do Apollina” zostało wydane w zbiorze „Pieśni” (zwanych także „Odami”) zawierającym 88 tekstów poety. Pierwotnie utwór nie posiadał jednoznacznego tytułu, dlatego wielu literaturoznawców określa go mianem „Pieśni 31”. Przyjęty ostatecznie tytuł stanowi konsensus badaczy literatury przyjęty na podstawie dedykacji utworu, której oryginalne brzmienie to „Quid dedicatum poscit Apollinem”, czyli „O to prosi święty Apollo”.
Warto przy tym zauważyć, że pod względem literackim „Pieśni” były wówczas świeżością, a forma utworów stanowiła dla Horacego przede wszystkim środek do przekazania swoich poglądów filozoficznych. Zresztą to właśnie Horacy w swoim „Liście do Pizonów” (zwanym także Ars poetica - „Sztuką poetycką”) sformułował zasady rządzące klasyczną poezją, w tym pieśnią – a „Do Apollina” jest jednym z utworów wprowadzających te zasady w życie.
Pieśń zbudowana jest z sześciu strof, z których każda podzielona jest na cztery wersy. Każdy z wersów składa się z jedenastu sylab ze średniówką po piątej zgłosce. Co istotne, pod względem gatunkowym utwór nie jest odą (jak część tekstów ze zbioru „Pieśni”), a zwykłą pieśnią.
Podmiotem lirycznym „Do Apollina” jest poeta, być może sam Horacy. Pieśń jest charakterystycznym przykładem liryki apelu – adresatem jest Apollo, a utwór stanowi zadumę filozoficzną na temat wartości, którymi powinien kierować się poeta.
Na refleksyjny aspekt pieśni wskazuje ozdobna forma tekstu, wyrażona nie tylko w jego budowie, ale także w podniosłym języku oraz bogactwie środków stylistycznych wskazujących na uroczysty charakter utworu. Wypisaliśmy poniżej użyte przez Horacego środki stylistyczne wraz z pełnioną przez nie funkcją:
Głównym motywem „Do Apollina” jest kwestia życia poety oraz jego miejsca w społeczeństwie. Tytułowy Apollin, grecki bóg sztuki i poezji, zaadaptowany został do panteonu rzymskich bogów po zwycięskiej bitwie pod Istmos. Choć apel do bóstwa można rozumieć dosłownie, w metaforycznym kontekście Apollo stanowi symbol poezji; utwór zatem można czytać także jako apel kierowany bezpośrednio do poezji rozumianej jako idea.
W pierwszej strofie pieśni Horacy nakreśla problem, jaki stoi przed podmiotem lirycznym, który zastanawia się nad tym, o co powinien błagać Apollina podczas modlitwy. Wykorzystane przez poetę pytanie retoryczne wskazuje na kontekst literacki utworu – już starożytni greccy poeci zastanawiali się nad rolą poety w społeczeństwie. Horacy nawiązuje do tego dyskursu i zwraca uwagę zarówno na jego materialny, jak i duchowy wymiar.
Następnie w drugiej strofie Rzymianin rysuje wizję rzeczy, o które poeta nie powinien się modlić. Są to bogactwa takie jak „złoto Indów” czy „słoniowe kości”, a także „żniwa ze sardyńskich włości” symbolizujące karierę polityczną (we wczesnym Cesarstwie Rzymskim niezwykle dochodowym urzędem był gubernator prowincji czerpiący z niej duży procent dochodów z podatków – Sardynia słynęła, obok Galii Przedalpejskiej oraz Sycylii, z niezwykle wysokich dochodów z rolnictwa).
W trzeciej i czwartej strofie poeta wskazuje, kto powinien dbać o wartości materialne. Jako przykładowe zawody Horacy podaje „dziedzica winnic” (czyli bogatego właściciela ogromnych latyfundiów, które zdominowały rzymską gospodarkę w schyłkowym okresie Republiki) oraz „kupca” handlującego „towarami syryjskimi” (Syria słynęła wówczas z przypraw oraz egzotycznych i luksusowych dóbr takich jak kosmetyki, mirra czy nubijskie klejnoty).
Innymi słowy, Horacy wskazuje na najbogatszych obywateli ówczesnego Rzymu i stwierdza, że poeci nie powinni iść w ich ślady. Co ważne, „Do Apollina” nie stanowi krytyki bogactwa jako takiego (choć nadmiar dóbr materialnych był sprzeczny z filozofią życiową Horacego) – rzymski twórca respektuje pozycję społeczną najbogatszych Rzymian, co prawdopodobnie związane jest z chęcią przypodobania się mecenasowi poety, Oktawianowi Augustowi.
Ostatnie dwie strofy streszczają właściwe poglądy podmiotu lirycznego. Osoba mówiąca w pieśni zauważa, że zwykły pokarm taki jak „oliwki, sałata, ślaz (czyli malwa) lekki” wystarczą do życia i tworzenia, a znacznie ważniejsza jest „opieka Apolla”. Horacy wychodzi także poza refleksję nad poezją i zauważa ludzką twarz poety – podmiot liryczny prosi o „Daj starość znośną i pogodne czoło / I lutnię o każdej dobie.”, czyli po prostu o długie i szczęśliwe życie. „Do Apollina’ stanowi zatem wykład życiowej filozofii Horacego, a zarazem jego refleksję na temat najistotniejszych aspektów życia dobrego poety, dla którego ważniejsze od „słoniowych kości” powinno być „lutnia o każdej dobie”, czyli nieprzerwane obcowanie z poezją.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.