Stanisław Grzesiuk jest znany między innymi jako twórca powieści „Pięć lat kacetu”. To zbiór jego wspomnień z czteroletniego okresu pobytu w trzech obozach koncentracyjnych, czyli Dachau, Mauthausen oraz Gusen. Grzesiuk szczegółowo opisał swoje doświadczenia z tym związane. W jego wspomnieniach pojawia się wiele motywów literackich, które autor sprawnie wykorzystuje.
Spis treści
Najważniejszym elementem dzieła Grzesiuka jest oczywiście motyw obozu. Opisuje on bowiem pobyt w aż trzech obozach koncentracyjnych, czyli Dachau, Mauthausen i Gusen. Różniły się one warunkami, w jakich żyli więźniowie, ale miały ze sobą bardzo wiele wspólnego, przykładowo okrucieństwo esesmanów i kapo, okrutną, niewolniczą pracę i brak jedzenia. Dzięki wspomnieniom Grzesiuka można porównać ze sobą te trzy miejsca. Obóz w jego prozie jest jednak dla większości ludzi nie tylko miejscem osadzenia, ale prawdziwym wyrokiem śmierci, niewiele osób bowiem udawało się tam przeżyć. Obóz w tym przypadku stanowi też inny świat, zupełnie nową rzeczywistość, do której należy się przystosować lub umrzeć.
Wydarzenia dzieją się w trakcie II wojny światowej, zatem w tekście pojawia się motyw wojny, konfliktu zbrojnego, który rujnował ludzkie życia. To właśnie wybuch wojny umożliwił powstanie i funkcjonowanie takich miejsc jak obozy koncentracyjne. Dla więźniów wojna była szansą na wyzwolenie, dlatego też pilnie śledzono, jak przesuwa się front, co osiągnęły wojska aliantów i jakie są szanse na upadek Niemców i zakończenie koszmaru obozowego.
W obozach więźniów zabijano na różne sposoby, zatem w dziele nieustannie jest obecny motyw śmierci. Grzesiuk miał świadomość tego, że może ona nadejść w każdej chwili, a ponadto widział ją wciąż, gdy inni osadzeni umierali. Z tego powodu on, a także inni więźniowie, stopniowo zaczęli na nią obojętnieć. Śmierć stanowiła codzienny element życia obozowego — przychodziła z powodu bicia, głodu, pracy, śmiertelnego zastrzyku, samobójstwa na drutach, rozstrzelania czy choroby, miała zatem różne oblicza.
Ludzie przebywali w obozach wbrew swojej woli, w tekście obecny jest zatem motyw niewoli. Towarzyszyła ona więźniom na każdym kroku — każdy aspekt ich życia był kontrolowany przez władze obozu i esesmanów. Niewola była szczególnie dotkliwa ze względu na warunki życia w obozach i ciągłe zagrożenie śmiercią.
W obozach nie karmiono odpowiednio więźniów, zatem w dziele wyróżnia się też motyw głodu. Grzesiuk opisuje, co głód robi z człowiekiem i do jakich rzeczy go stopniowo zmusza. Całe życie więźniów od pewnego momentu zaczynało się koncentrować jedynie na zaspokojeniu głodu — była to najwyższa ludzka potrzeba w obozie. Głód był jedną z częstszych przyczyn śmierci.
Mimo trudnych warunków życia w obozie zawiązywały się też przyjaźnie. Przykładem jest relacja Grzesiuka ze Stefanem Krukowskim czy księdzem Szubertem. To pokazuje, że ludzie pomagają sobie i wspierają się w różnych sytuacjach.
Grzesiuk pisze też o człowieczeństwie, a także o jego utracie w obozach, gdzie był świadkiem tego, jak ludzie dopuszczali się czynów strasznych. Mimo to widział także akty poświęcenia, pełne empatii i troski wobec innych.
Aktualizacja: 2025-12-12 13:07:43.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.