Piotr Skarga odmalowuje bardzo negatywny oraz Polaków w swoich Kazaniach sejmowych. Widzi ich jako warchołów — wiecznie skłóconych, lekceważących potrzeby państwa i pozbawionych kręgosłupa moralnego ludzi.
Spis treści
W oczach Piotra Skargi Polacy nie byli dojrzałym politycznie społeczeństwem. Przede wszystkim przedkładali własny interes ponad żywotne potrzeby państwa. Przejawiało się to w skąpieniu pieniędzy na obronność kraju, jego administrację, a nawet dwór królewski. Co gorsza, ta prywata szła w parze z ogromnymi ambicjami. Skarga opisywał dążenia szlachty do zdobycia tytułów i posad urzędniczych. Tak zdobyte stołki nadużywali dla własnej korzyści. Z kolei bogatsi wykorzystywali swoje majątki do prowadzenia polityki, często stojącej w sprzeczności z racją stanu. Jezuita opisuje ich wręcz jako ludzi dążących do wyrwania się spod władzy króla. To pokazuje kolejny problem, jakim był brak poszanowania władzy. Warcholstwo szlachty miało widać swoje korzenie już w XVI wieku. Często nie przestrzegano prawa, lekceważono wyroki sądów i dopuszczano się przestępstw. Takie postępowanie składano na karb „złotej wolności”.
Jak przystało na prawdziwych warchołów, Polacy byli kłótliwi. Ciągle sądzili się ze swoimi sąsiadami, a nawet wchodzili w otwarte konflikty zbrojne. Częste pozostawały zajazdy — ataki na czyjeś dobra. Przekładało się to również na kulturę polityczną. Sejmy miały być jedną wielką kłótnią, gdzie zebrani nie dochodzili do żadnego wspólnego wniosku. Jeżeli jednak szlachta miała ze sobą coś wspólnego, to zamiłowanie do luksusu. Skarga opisuje ogromny materializm Polaków. Mieli oni ubierać się niezwykle wytwornie, jeść ekstrawagancko i lubić pozowanie na bogaczy. Zresztą dla pieniędzy potrafili dopuszczać się najgorszych czynów. Wśród nich Skarga wymienia kłamstwa, zdrady i okrucieństwo. To ostatnie szczególnie okazywano niżej urodzonym. Szlachta wykorzystywała chłopów ponad miarę, a nawet potrafiła zabijać własnych poddanych. Przy czym nie ponosili wtedy większej odpowiedzialności ze względu na słabość sądów. Zresztą w opinii szlachty za zabicie chłopa nie należała się kara.
W kwestii religii szlachta wykazywała sporą tolerancję. W 1573 roku prawo gwarantujące swobodę wyznania dla obywateli Rzeczpospolitej. Nie mieli większych problemów z innowiercami, a nawet konwertytami. Za to, zdaniem Skargi, szlachta okazywała zbyt mało szacunku dla Kościoła Katolickiego. Tolerowała bowiem ataki protestantów na dobra kościelne. Sami katoliccy Polacy potrafili podobno ograbiać parafie. Szczególnie bolesny był dla jezuity brak należytego szacunku dla osób duchownych. Autor negatywnie oceniał też moralność Polaków. Wytykał im rozliczne grzechy, z których najmocniej piętnował rozpustę. Szlachta kochała dobrze się bawić, pić i robić rzeczy… z pewnością jeszcze mniej przyzwoite.
Jak widać obraz XVI-wiecznej szlachty w Kazaniach sejmowych nie napawa optymizmem. Rozpustni, chciwi okrutnicy, do tego warchoły bez kręgosłupa moralnego. Zapatrzona w swoje interesy grupa, obojętna wobec swojego państwa i religii. Należy jednak pamiętać, że Skarga pisze swoje kazania z pewnej perspektywy. Ze względu na moralizatorski charakter dzieła, specjalnie uwydatnia negatywne cechy szlachty. Po drugie, jako przedstawiciel kontrreformacji ma sprecyzowane poglądy polityczne i religijne. Dlatego przywiązanie do demokracji i wolności wyznania są dla niego przejawami negatywnych cech Polaków. Nawet jeżeli dzisiaj może to dziwić.
Aktualizacja: 2025-03-19 12:21:39.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.