Chociaż Kazania sejmowe przyjmują formę połajanki, Piotr Skarga daje Polakom kilka dobrych rad. Uważa, że większy patriotyzm, ukrócenie szlacheckiej samowoli oraz wzmocnienie pozycji Kościoła przyniesie Polsce wiele korzyści.
Spis treści
Dla Skargi przetrwanie państwa jest naczelnym interesem wszystkich jego obywateli. Rzeczpospolita daje Polakom wiele wolności, a przez to przynosi im korzyści. Upadek państwa pogrąży wszystkich jej mieszkańców.
Dlatego jezuita proponuje większą dbałość o dobro Rzeczpospolitej. Szczególnie promuje ofiarność finansową oraz troskę o obronność kraju. Szlachta powinna nie szczędzić pieniędzy na fortyfikacje i wojsko, a w razie potrzeby chętnie sama walczyć. Tę myśl najlepiej oddają słowa: „kto ojczyźnie służy, sam sobie służy”.
Silna monarchia to zdaniem autora gwarancja silnego państwa. Jeżeli Polacy chcą, żeby Rzeczpospolita prosperowała, muszą bardziej szanować swojego króla. Sugeruje przy tym, by dać władcy większe pieniądze i prawną swobodę działania.
Jezuita wyraźnie odradza Polakom poszerzanie swojej demokracji. Według niego historia daje dowody, że ta forma rządów jest najgorszą z możliwych. Zamiast tego proponuje ograniczenie władzy sejmu na rzecz senatu. Niewielka, ale silna grupa polityków miałaby lepiej radzić sobie z kierowaniem organizmem państwowym. Szczególnie że senatorowie byli według Skargi ludźmi doświadczeni w sposobie sprawowania władzy.
Kolejną wskazówką od duchownego było przyuczanie ludzi do polityki poprzez stopniowe wdrażanie ich na stanowiska. Niedoświadczeni posłowie stanowili dla Skargi jedynie źródłociągłych problemów kraju.
Kolejną wskazówką dla Polaków jest większe poszanowanie prawa. Zdaniem Skargi w Rzeczpospolitej ludzie lekceważą sobie przepisy w sposób graniczący z anarchią. W „złotej wolności” duchowny widział zarzewie ogromnego chaosu, który nie służył życiu społecznemu. Remedium na to miały być prawa oparte o moralność katolicką oraz poczucie sprawiedliwości. Na ich straży powinny stać urzędy o odpowiedniej sile, posiadające odpowiednie środki do egzekucji postanowień sądów. Za czasów Skargi doszło bowiem do rozdrobnienia urzędników, którzy przez niewielkie możliwości nie potrafili wymusić prawa na szlachcicach.
Religia katolicka jest dla Piotra Skargi gwarantem przetrwania Rzeczpospolitej. Samo istnienie Polski wiąże z przyjęciem przez Mieszka Katolicyzmu. Dlatego uważa, że szlachta powinna przywiązywać więcej wagi do religii. Szczególnie szanować duchowieństwo.
Chociaż dzisiaj wzbudza to kontrowersje, Skarga nawoływał do porzucenia ustaleń konfederacji warszawskiej z 1573 roku, która gwarantowała swobodę wyznania szlachcie. Duchowny uważa, że inne wyznania wprowadzają jedynie chaos w państwie. Są również obrazą Boga, co musi spotkać się z rychłą karą na całym narodzie.
Wiara wiąże się z cnotliwym życiem. Skarga dostrzega degrengoladę społeczną w Rzeczpospolitej. Dlatego doradza Polakom odrzucenie grzechu. Szczególnie mniejszą chciwość oraz rozpustę. Zaleca przy tym pokorę i miłosierdzie względem innych.
Wielką przywarą Polaków w XVI wieku była kłótliwość. Autor Kazań sejmowych uważał, że cierpi przez to życie społeczne Rzeczpospolitej. Zalecał wzajemny szacunek i dążenie do pokoju. W jego mniemaniu istniała duża potrzeba utrzymywania dobrych relacji między sąsiadami oraz członkami rodzin.
Mimo istnienia w społeczeństwie stanowym Skarga zalecał szacunek do niżej urodzonych ludzi. Uważał, że chłopi są źle traktowani przez szlachtę. Cierpienie tych, którzy przecież karmili cały kraj, było dla niego rzeczą okropną. Nawoływał wyższe warstwy do miłosierdzia względem reszty społeczeństwa. Szacunek między stanami był dla niego filarem pokoju społecznego.
Pierwszą i bodaj najważniejszą radą Skargi było zaś kierowanie się mądrością. W pierwszym kazaniu zwraca uwagę, że dla wspólnego dobra wszystkich Polaków, muszą oni podejmować rozsądne decyzje. Jeżeli będą lekkomyślni, kłótliwi i samolubni, stracą na tym. Dlatego poszukiwanie mądrości to pierwsza rada Skargi.
Aktualizacja: 2025-03-19 10:53:45.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.