„Nadberezyńcy” to debiutancka powieść Floriana Czarnyszewicza. Zawiera ona elementy autobiograficzne, ponadto pisarz zobrazował w niej codzienne życie mieszkańców Kresów Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, na terenach leżących nad Berezyną. Tam zamieszkiwała szlachta zagrodowa, czyli grupa społeczna, do której należą główni bohaterowie tej powieści. Stach Bałaszewicz i Kościk Wasilewski dorastają w burzliwych czasach, gdy Polska dopiero odzyskuje niepodległość, zatem zmagają się z wieloma granicznymi wydarzeniami. W powieści pisarz zawarł bardzo zróżnicowaną problematykę.
Spis treści
Akcja powieści rozpoczyna się w 1911 roku, gdy ziemie opisywane przez Czarnyszewicza znajdują się pod rosyjskim zaborem, a kończy się w 1920 roku, kiedy to Polska wraca na mapy Europy. Mimo formalnego odzyskania niepodległości granice państwa nadal się kształtują, więc sytuacja polityczna pozostaje niestabilna. Mieszkańcy zaścianka doświadczają licznych zmian administracyjnych, przechodząc spod rosyjskich wpływów pod polskie i z powrotem. Niepewność jutra oraz pragnienie wolności determinują ich postawy i decyzje. Wielu bohaterów aktywnie uczestniczy w walkach o włączenie swojego regionu do niepodległej Polski, co podkreśla ogromną rolę patriotyzmu w ich życiu. Wydarzenia te mają ogromny wpływ na losy głównych postaci, Stacha i Kościka, którzy przechodzą drogę od nastoletnich chłopców do żołnierzy walczących o ojczyznę.
Autor z niezwykłą dbałością oddaje realia codziennego życia mieszkańców zaścianka, prezentując ich zwyczaje, tradycje i obrzędy. Czarnyszewicz, sam pochodzący z tej warstwy społecznej, kreśli obraz szlachty zagrodowej na Kresach w czasach burzliwych przemian politycznych. Opisy zawierają elementy autobiograficzne, co nadaje narracji autentyczności i wiarygodności. Czytelnik ma okazję poznać obrzędy religijne, sposoby organizacji wesel czy życie codzienne w zaścianku, które cechuje się przywiązaniem do tradycji, honoru, czy też pracy na roli.
Stach i Kościk, będący nastolatkami, przechodzą okres dorastania w rzeczywistości dalekiej od normalności. Ich dojrzewanie nie jest beztroskie, jak mogłoby być w czasach pokoju. Bohaterowie doświadczają presji rusyfikacji w szkole, co stawia ich w sytuacji konfliktu między pragnieniem zachowania polskości a narzuconą przemocą kulturą rosyjską. Ponadto, gdy wybucha I wojna światowa, zamiast przeżywać typowe problemy młodzieńcze, zmuszeni są do podejmowania dojrzałych decyzji i walki o kraj. W konsekwencji ich proces dojrzewania zostaje przyspieszony, a oni sami muszą szybko dorosnąć, podejmując wyzwania, jakich nie doświadczają ich rówieśnicy w innych krajach.
Bardzo istotnym tematem jest także problematyka tożsamości narodowej. W okresie, gdy Polska formalnie nie istniała, Polacy poddawani byli procesowi rusyfikacji. Dla wielu z nich wiązało się to z trudnym wyborem między zachowaniem własnej narodowości, a przyjęciem kultury i języka rosyjskiego, co mogło ułatwić codzienne życie. Czarnyszewicz ukazuje bohaterów, którzy pielęgnują pamięć o ojczyźnie i jej tradycjach, ale jednocześnie muszą mierzyć się z presją otoczenia i systemu szkolnego. Tożsamość narodowa w powieści nie jest cechą wrodzoną, lecz czymś, o co bohaterowie muszą świadomie zabiegać, bronić i kultywować wbrew niesprzyjającym warunkom politycznym.
Aktualizacja: 2025-03-13 14:58:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.