Folwark zwierzęcy – motywy literackie

Autorka listy motywów literackich: Marta Grandke. Redakcja: Aleksandra Sędłakowska.

George Orwell to jeden z najbardziej znanych pisarzy, a jednym z jego popularnych dzieł bez wątpienia stał się „Folwark zwierzęcy”. Tę powieść wydano po raz pierwszy w roku 1945 i opowiada ona o historii zwierząt, które przejęły władzę w folwarku, przepędzając z niego ludzi. Następnie same zaczęły rządzić gospodarstwem, a wspólna władza stopniowo przerodziła się w dyktaturę zaprowadzoną przez Napoleona. Dzieło to jest alegorią rodzenia się totalitaryzmów i można w nim odnaleźć wiele motywów literackich.

Spis treści

Motyw władzy

Na początku świnie przejmują organizację życia na folwarku po rewolucji przeciwko ludziom, obiecując równość i lepsze warunki życia. Napoleon i Snowball różnią się w swoich wizjach rozwoju folwarku, co prowadzi do walki o władzę między nimi. Napoleon wykorzystuje psy, które wcześniej potajemnie wychował, by brutalnie usunąć Snowballa i przejąć wpływy na folwarku. Jest to przedstawienie eliminacji przeciwników politycznych w totalitarnym systemie. Władza zaczyna stopniowo korumpować świnie. Początkowo wszystkie zwierzęta mają przestrzegać siedmiu zasad animalizmu, które zakładają równość i solidarność. Jednak w miarę jak świnie umacniają swoją pozycję, zasady te zostają stopniowo zmieniane. Przykładowo, zasada „Wszystkie zwierzęta są równe” zostaje zmieniona na „Wszystkie zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze od innych”. Świnie upodabniają się również do ludzi, których wcześniej zwierzęta nienawidziły i przeciwko którym się zbuntowały. W jednej z najbardziej symbolicznych scen powieści świnie zaczynają chodzić na dwóch nogach, co stanowi całkowite złamanie pierwotnych zasad rewolucji.

Motyw wolności

Motyw wolności jest ściśle powiązany z walką zwierząt o lepsze życie oraz z ich dążeniem do uwolnienia się od ucisku ludzi. Na początku powieści wolność stanowi główny cel rewolucji. Zwierzęta, zmęczone wyzyskiem i nieludzkim traktowaniem przez pana Jonesa, postanawiają przejąć kontrolę nad folwarkiem. Inspiracją dla nich jest przemowa Majora, który mówi o świecie, w którym zwierzęta mogą być wolne, równe i samowystarczalne. Dla zwierząt wolność oznaczała możliwość decydowania o swoim losie, pracowania na własny rachunek i uwolnienia się od tyranii ludzi. Początkowe dni po rewolucji pełne są entuzjazmu i poczucia odzyskanej wolności. Wspólne działania, jak żniwa czy budowa wiatraka, dają im poczucie wspólnoty i celu. Jednak wraz z upływem czasu Napoleon, korzystając z zaufania zwierząt, stopniowo wprowadza system, który coraz bardziej odbiera im swobodę. Najpierw ograniczone zostają prawo do wyrażania własnej opinii – wszelkie głosy sprzeciwu są tłumione przez psy Napoleona. Następnie zasady animalizmu są zmieniane tak, aby uzasadniać przywileje świń kosztem innych zwierząt. Zwierzęta, mimo że zyskały wolność od pana Jonesa, w praktyce znalazły się pod jeszcze bardziej brutalną tyranią Napoleona. Ironią losu jest to, że ich sytuacja staje się gorsza niż za czasów ludzi. Pracują więcej, mają mniej jedzenia, a każdy przejaw buntu spotyka się z surowymi karami. 

Motyw buntu

Bunt przeciwko panu Jonesowi jest odpowiedzią na długotrwały ucisk i wyzysk, jakiego zwierzęta doświadczały pod rządami człowieka. Major, stary i mądry knur, wskazuje w swojej przemowie, że to właśnie człowiek jest źródłem wszelkiego zła. Wyraża ideę, że zwierzęta mogą żyć w pokoju, wolności i dobrobycie, jeśli pozbędą się ludzkiego tyrana. Bunt nie jest spontaniczny, ale przygotowywany przez zwierzęta, które pod wpływem przemowy Majora zaczynają wierzyć, że są w stanie zmienić swoje życie. Zwierzęta zwracają się przeciwko panu Jonesowi, wyrzucając go z folwarku. Początkowo bunt przynosi pozytywne efekty. Zwierzęta cieszą się z nowo odzyskanej wolności, same organizują życie na folwarku, przestrzegają zasad animalizmu i wierzą, że żyją w harmonii. Zwierzęta, które zbuntowały się przeciwko tyranii człowieka, szybko wpadają w sidła nowej formy ucisku – dyktatury Napoleona. Punktem, od którego nie ma już odwrotu, jest wypędzenie Snowballa, które pokazuje, jak Napoleon eliminuje przeciwników i monopolizuje władzę. Ostatecznie bunt, który miał przynieść zwierzętom lepsze życie, prowadzi do jeszcze większego zniewolenia. 

Motyw rewolucji

Motyw rewolucji w powieści ukazuje dążenie zwierząt do wolności i równości, a także ich próbę zbudowania nowego, sprawiedliwego porządku. Rewolucja, której inspiratorem był Major, wynikała z wieloletniego cierpienia zwierząt i ich poczucia niesprawiedliwości. Zwierzęta wyrzuciły z folwarku pana Jonesa i przejęły kontrolę nad gospodarstwem. Była to chwila triumfu i nadziei – zwierzęta czuły, że w końcu odzyskały swoją godność i prawo do decydowania o swoim losie. Przykładem tego jest wspólne zbieranie plonów czy budowa wiatraka, co miało przynieść wszystkim korzyści. Jednak w miarę upływu czasu rewolucja zaczęła tracić swoje pierwotne ideały. Nowy porządek, zamiast przynieść zwierzętom wolność, został wypaczony przez świnie, które stopniowo przejęły władzę.

Motyw śmierci

W powieści pojawia się także motyw śmierci, która jest związana z przemocą oraz bezwzględnością władzy. Jednym z najbardziej wstrząsających przykładów jest los Boxera, wiernego i pracowitego konia pociągowego, który całym sercem oddał się idei rewolucji. Boxer stał się symbolem ciężkiej pracy, lojalności i prostolinijności, jednak również braku krytycyzmu wobec zwierzchników. Jego dewiza „Będę pracował jeszcze ciężej” oraz wiara w hasło „Napoleon ma zawsze rację” sprawiały, że stał się wzorem oddania dla innych zwierząt. Jednak gdy Boxer, wyczerpany pracą, doznał poważnej kontuzji i nie mógł już dalej służyć folwarkowi, został sprzedany do rzeźni. Śmierć Boxera obnaża brutalną prawdę o rządach Napoleona – nawet najbardziej oddane jednostki są traktowane przez władzę jedynie jako narzędzia, które można wykorzystać, a następnie bez skrupułów porzucić, gdy przestają być użyteczne.

Motyw konfliktu

Istotnym konfliktem jest ten między Napoleonem a Snowballem, dwoma liderami, którzy początkowo współpracują po rewolucji, ale szybko zaczynają rywalizować o władzę. Snowball reprezentuje bardziej idealistyczne podejście do animalizmu – jest zaangażowany w realizację wizji Majora i dąży do poprawy życia zwierząt, np. poprzez budowę wiatraka, który miał ułatwić pracę i podnieść standard życia na folwarku. Napoleon, z kolei, koncentruje się na umacnianiu swojej pozycji i manipulowaniu społecznością. Konflikt pomiędzy nimi osiąga kulminację, gdy Napoleon brutalnie eliminuje Snowballa, oskarżając go o zdradę i wypędzając z folwarku przy pomocy swoich psów. To wydarzenie symbolizuje początek totalitarnych rządów Napoleona, które nie tolerują żadnej opozycji. Konflikt pomiędzy Napoleonem a Snowballem ma również głębsze znaczenie – ukazuje różnicę między ideą a praktyką rewolucji. Snowball reprezentuje marzenia o równym i sprawiedliwym społeczeństwie, podczas gdy Napoleon pokazuje, jak te ideały mogą zostać zniszczone.

Motyw pracy

Praca Boxera jest przykładem niezłomnej determinacji i oddania wspólnocie. Przez całe życie służył folwarkowi, poświęcając swoje siły dla dobra innych zwierząt, a także w nadziei na lepsze jutro. Jednak jego wysiłki, mimo że były ogromne, nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. Boxer ciężko pracuje, budując wiatrak, wykonując inne prace na folwarku i ponosząc ogromne koszty fizyczne. Jednak mimo całego poświęcenia nie cieszy się z żadnych korzyści. Praca nie zapewnia mu ani spokoju, ani dobrobytu. Zamiast tego, w wyniku wyczerpania i kontuzji, Boxer zostaje ostatecznie sprzedany przez Napoleona do rzeźni, co stanowi bolesny cios w jego wierzenia i zaufanie do rewolucji. Pokazuje to brutalność systemu, który nie docenia jednostek, które poświęcają się dla wspólnego dobra. 


Przeczytaj także: Folwark zwierzęcy – etapy przejmowania władzy i upadlania zwierząt przez świnie

Aktualizacja: 2025-02-01 07:12:40.

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.