Bolesław Prus to jeden z najważniejszych autorów epoki pozytywizmu, który zasłynął dzięki swojej twórczości, szczególnie powieściom o głębokiej treści społecznej i moralnej. W 1897 roku rozpoczął się druk jego powieści historycznej pt. „Faraon”, która opowiada o młodym faraonie Ramzesie XIII. Po śmierci swojego ojca, Ramzes staje się władcą Egiptu, który zmaga się z trudnymi wyzwaniami, szczególnie w kontekście władzy i dominacji kasty kapłańskiej, której wpływy są ogromne. Młody władca, pełen ambitnych pomysłów, stara się zerwać z dotychczasowym porządkiem i ograniczyć rolę kapłanów w państwie. Jednak jego młodzieńcza impulsywność i porywczość prowadzą go do niepowodzenia. „Faraon” jest nie tylko powieścią o konflikcie między władzą a religią, ale także o dorastaniu i dojrzewaniu, stąd można ją również traktować jako romans wychowawczy, ukazujący proces kształtowania osobowości głównego bohatera w trudnym świecie politycznych intryg.
Romans wychowawczy, czyli Bildungsroman, to gatunek literacki, który przedstawia proces dojrzewania głównego bohatera i jego moralne, społeczne oraz psychiczne formowanie się. Gatunek ten ma swoje korzenie w literaturze niemieckiej XVIII wieku i w jego ramach bohaterowie, zazwyczaj młodzi ludzie, przechodzą przez trudną drogę nauki i doświadczeń, które ostatecznie prowadzą do ich rozwoju. Kluczowe w takim rodzaju powieści jest przedstawienie procesu, w jakim młody człowiek kształtuje swoje wartości i umiejętności życiowe, a także wpływ mentorów, którzy go prowadzą, oraz konfrontacja z rzeczywistością. W przypadku „Faraona” Ramzes XIII musi poradzić sobie z odpowiedzialnością za kraj, a jego proces dojrzewania jest przedstawiony na tle rywalizacji z kapłanami, zwłaszcza z arcykapłanem Herhore. Historia młodego faraona wpisuje się w schemat romansu wychowawczego, pokazując naukę, pomyłki, konflikty i zmagania młodzieńca.
„Faraon” stanowi zatem doskonały przykład powieści historycznej, w jakiej widoczna jest struktura romansu wychowawczego. W tej historii kluczowym wątkiem jest przygotowanie młodego Ramzesa do objęcia tronu po śmierci ojca. Chłopak, ambitny i energiczny, spotyka się z różnymi nauczycielami, którzy mają go przygotować do roli faraona. Jednak nie ma tu jednego mentora. Rolę nauczycieli odgrywają różni przedstawiciele kasty kapłańskiej, z których najważniejszy jest Herhor, arcykapłan i minister wojny. Choć Ramzes w swoim dorastaniu odrzuca wpływy kapłanów, w rzeczywistości to oni stają się jego nauczycielami, przekazując mu wiedzę o rządzeniu. To ciekawe zjawisko, ponieważ młody władca, który pragnie zerwać z nadmiernym wpływem religii, sam korzysta z tejże religijnej klasy do nauki rządzenia. Konflikt między młodym faraonem a Herhorem jest jednym z głównych motorów napędowych fabuły.
Ramzes, mimo swoich aspiracji do ograniczenia władzy kapłanów, czerpie z ich wiedzy i doświadczenia. Herhor, jako mentor, jest postacią rozsądniejszą, ostrożniejszą i bardziej wyrachowaną, co w kontrze do impulsów młodego faraona wprowadza zderzenie dwóch różnych światów. Młody faraon jest często porywczy, gniewny i niecierpliwy, co prowadzi go do podejmowania błędnych decyzji politycznych. Choć stara się wprowadzać zmiany w państwie, jego charakter uniemożliwia mu skuteczne działanie. Z kolei Herhor, który wykazuje się dużą mądrością, sprytem i umiejętnością manipulacji, staje się dla Ramzesa nie tylko nauczycielem, ale i wrogiem. Ramzes nie potrafi dostrzec wartości płynącej z nauk arcykapłana, a jego młodzieńcza porywczość skutkuje ostateczną porażką. Jego próbą rozwiązania problemów jest wojna z Asyrią oraz próba pozbycia się kapłanów, jednak prowadzi to jedynie do dalszego zaostrzenia sytuacji.
„Faraon” nie realizuje jednak w pełni schematu romansu wychowawczego, ponieważ on zakłada zwykle, że bohater po przejściu trudnych prób dojrzewa i staje się lepszym człowiekiem. W przypadku Ramzesa XIII proces wychowawczy kończy się niepowodzeniem. Chociaż młody władca przechodzi przez różne doświadczenia, a także próbuje poukładać swoje priorytety, nie udaje mu się osiągnąć pełni sukcesu. Ramzes ginie, a jego śmierć umożliwia Herhorowi przejęcie władzy i założenie nowej dynastii. Ramzes nie tylko nie zrealizował swojego celu, jakim było ograniczenie wpływów kapłanów, ale także stał się ofiarą własnych słabości. To klęska jego idei, ale także klęska samego procesu wychowania i kształtowania charakteru, które w tej powieści kończy się tragicznie.
Bolesław Prus w „Faraonie” wprowadza nowoczesne podejście do gatunku romansu wychowawczego. W przeciwieństwie do klasycznych przedstawicieli tego gatunku, gdzie bohater dojrzewa i odnosi sukces, u Prusa mamy do czynienia z postacią, która mimo nauki i wpływu różnych mentorów nie potrafi osiągnąć swojego celu. Prus wprowadza kilku mentorów, którzy uczą Ramzesa, co nadaje powieści bardziej złożoną i realistyczną strukturę. Zło w tej powieści nie jest tylko tłem, które ma zostać pokonane przez dobrego bohatera, ale triumfuje nad nim, co sprawia, że cała historia nabiera charakteru pesymistycznego. Dzięki temu „Faraon” staje się powieścią realistyczną, w której idealistyczne założenia zostają zestawione z brutalną rzeczywistością. Ramzes nie staje się dobrym władcą, który zmienia Egipt na lepsze, ale ponosi klęskę, a zwycięstwo odnosi jego największy wróg – Herhor.
Aktualizacja: 2024-12-20 16:20:23.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.