Zbyszko z Bogdańca to główny bohater powieści historyczno-przygodowej „Krzyżacy” pióra Henryka Sienkiewicza. Bratanek Maćka i jego ostatnia nadzieja w odbudowaniu znaczenia rodu. Chociaż nieco lekkomyślny i prostoduszny, wykazuje silne przywiązanie do ideałów rycerskich. Zbyszko zakochuje się w Danusi Jurandównie, jednak nie dane im jest żyć w szczęściu. Schwytana, a potem zamęczona przez komtura Zygfryda de Lowe, umiera jako jego żona. Ostatecznie Zbyszko zakłada rodzinę z Jagienką Zychówną.
Na łamach powieści bohater pojawia się jako osiemnastoletni chłopak. Powraca u boku swego stryja Maćka z sześcioletniej wojny, gdzie w szeregach księcia Witolda zdobywali łupy do wykupienia Bogdańca. Wyprawa zahartowała młodego Zbyszka na trudy wojaczki. Świadczą o tym szeroka pierś i mocno zbudowane uda, które w połączeniu z wysokim wzrostem czynią go atletycznie zbudowanym. O sile młodzieńca świadczyła umiejętność naciągnięcia kuszy bez korby — wyczyn, jakiego nie mógł dokonać przeciętny rycerz. Jego rysy twarzy były zgoła bardzo delikatne. W połączeniu z wesołym spojrzeniem i długimi, jasnymi włosami, robiły niemałe wrażenie na damach.
Bohater oraz jego stryj Maćko pozostawali ostatnimi przedstawicielami niegdyś sławnego rodu rycerzy z Bogdańca. Herb „tępa podkowa” otrzymał jeszcze od Władysława Łokietka pradziad Zbyszka, jako nagrodę za zasługi rodziny w bitwie pod Połowcami. Zawołanie rodu brzmiało „Grady”. Maćko liczył, że młody chłopak odbuduje niegdyś liczny ród poprzez dobry ożenek. Dlatego szukał mu odpowiedniej dla rycerza małżonki.
Pogodny z natury Zbyszko, wykazuje przy tym dużą pewność siebie. Towarzyszy temu lekkomyślność, a nawet pewna doza zapalczywości. Najlepszym przykładem jest wyzwanie do walki posła krzyżackiego Kuno von Liechtensteina. Działanie to niemal kosztuje bohatera głowę na szafocie. Cała sytuacja wynikała z drugiej fascynującej cechy Zbyszka — gwałtownych uniesień serca. W Tyńcu niemal od pierwszego wejrzenia zapałał wielką miłością do Danusi Jurandówny, której ślubował przynieść pęk pawich piór, zerwanych krzyżackich hełmów.
Ślub ten i bezprecedensowa próba jego spełnienia pokazuje, że Zbyszko z Bogdańca był słowny i uczciwy. Młody rycerz bardzo poważnie, czasami wręcz naiwnie, podchodził do zasad kodeksu rycerskiego. Nie umniejsza to jego odwadze, którą wykazał się w czasie obrony księżnej Anny Danuty przed rozwścieczonym turem. Prócz brawury Zbyszko rozumie pojęcie honoru. Chociaż Maćko proponuje mu ucieczkę z krakowskiego lochu i stawia za wzór księcia Witolda, bohater odmawia. Honorowym rozwiązaniem jest bowiem stawienie czoła oskarżeniom i wzięcie odpowiedzialności za czyny. Gdy Krzyżak Rotgier wyzywa całe rycerstwo mazowieckie na pojedynek, to właśnie młodzian z Bogdańca podnosi jego rękawicę. Ukazuje przy tym zdolności bojowe, nabyte podczas licznych walk u boku Maćka.
Chociaż nie należał do elity polskiego rycerstwa, Zbyszko znał i stosował się do zasad dworskiej etykiety. Służył damom podczas uczt, potrafił zachować się w obecności księcia mazowieckiego. Bronił nawet czci Danusi, wyzywając na pojedynek każdego zaprzeczającego jej pięknu. Pozostał przy tym wierny swojej wybrance i ożenił się z nią, mimo pewnego sentymentu do Jagienki.
Szlachetny charakter głównego bohatera doceniają inni. Zbyszko szybko nawiązuje nowe znajomości, jest oddanym i wiernym przyjacielem. Przekonuje się o tym choćby rycerz Lotaryngii Fulko de Lorche, którego młodzieniec uratował przed turem. Dużą estymę okazał mu również Powała z Tczewa — rycerz, który powstrzymał go przed atakiem na Kuno von Liechtensteina.
Porwanie Danusi wpływa na Zbyszka. Zdeterminowany w jej odnalezieniu, staje się zarazem milczący, smutny. Spędził wiele czasu na poszukiwaniach, uczestnicząc w walkach z Krzyżakami na Żmudzi. W końcu udało mu się odnaleźć żonę, ta jednak umarła w jego objęciach. To sprowadziło na Zbyszka rozpacz. Mimo śmierci Danusi rzucił się w wir walki i dopełnił ślubów złożonych jej wiele lat wcześniej. Dopiero odkrycie swoich uczuć względem Jagienki Zychówny pozwoliło Zbyszkowi znowu odnaleźć szczęście. Razem z nią bohater zakłada rodzinę i ma czterech synów, ku wielkiej uciesze Maćka.
Zbyszko z Bogdańca to bez wątpienia postać niezwykle ważna dla polskiej literatury. Podobnie jak bohaterowie Trylogii, również za nim stoi idea wzoru postępowania i pokrzepiania serc Polaków. Widać to bardzo dokładnie, ponieważ dzielny młodzieniec posiada cechy rycerza idealnego. Jego zachowanie przywodzi na myśl szczególnie Rolanda — najbardziej znany parenetyczny wzorzec chrześcijańskiego wojownika. Zbyszko zdaje się miejscami nieco naiwny, prostoduszny (ale nigdy prostacki!). Czasami może to razić czytelnika, szczególnie jeżeli przyzwyczaił się do bohaterów niejednoznacznych. Jednak ta niezachwiana wiara w etos rycerski i prawość, jaka tchnie z jasnego zachowania stanowi największy urok Zbyszka. Chociaż nieraz działa pod wpływem impulsu, a nawet ociera się przez to o śmierć, może takim podejściem budzić podziw czytelnika.
Aktualizacja: 2024-07-25 12:23:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.