W kolejnych scenach „Fausta” Goethego przetacza się kalejdoskop różnych postaci. Są wśród nich prości wieśniacy, cesarscy dworzanie i fantastyczne istoty i mieszkańcy piekieł. Dla fabuły utworu najważniejsze pozostają jednak trzy persony – tytułowy bohater Faust, diabeł Mefistofeles i młodziutka Małgorzata.
Spis treści
Henryk Faust to główny bohater utworu. Średniowieczny doktor, znawca wielu dziedzin nauki. Początkowo jest starcem z długą brodą, zawiedzionym swoim życiem. Mimo ogromnej wiedzy Faust rozumie, że nigdy nie zbliżył się nawet do pełni poznania. Jego badania nie przyniosły mu też bogactwa i sławy. W akcie desperacji skłania się ku czarnej magii. Gdy i ta sztuka nie przynosi pożądanych efektów, Faust zawiązuje pakt z diabłem Mefistofelesem.
Celem bohatera jest zrozumienie natury ludzkiego bytu i osiągnięcie spełnienia. Do tego szczytnego celu wykorzystuje moce Mefistofelesa. Kiedy Faust osiągnie swój cel i wypowie słowa: „Trwaj chwilo, jesteś piękna” diabeł nabędzie jego duszę. W trakcie poszukiwań bohater zostaje odmłodzony, uwodzi i doprowadza do śmierci młodziutkiej Małgorzaty oraz przeżywa szczęśliwą miłość z Heleną Trojańską. Ostatecznie pragnie stworzyć państwo, gdzie ludzie będą żyć szczęśliwie. Dopiero poświęcenie się dobru innych sprawia, że Faust czuje życiowe spełnienie. Odkrycie tego ochrania go przed potępieniem duszy i ostatecznie pozwala dostąpić zbawienia.
Postać Fausta dała początek archetypowi bohatera, nazwanego od jego imienia faustowskim. Charakteryzuje się on pragnieniem poznania sensu życia. Bohater jest przy tym gotowy poświęcić wszystko, nawet własną duszę, dla osiągnięcia tego celu. W swoim dążeniu łamie wszelkie prawa i wartości moralne.
Mefistofeles jest diabłem, który zakłada się z Bogiem o duszę doktora Fausta. W utworze przybiera postać czarnego pudla i wędrownego nauczyciela. Najczęściej towarzyszy bohaterowi jako możny pan, ubrany w jedwabny płaszcz, czapkę z kogucim piórem i zwisającą u pasa szpadę.
Diabeł to postać przebiegła, zdradziecka i zwodnicza. Sam siebie określa mianem „ducha, który mówi nie”. Bóg używa co do niego kreślenia „frant” – przebiegły, wędrowny komediant. Mefistofeles spełnia taką rolę wobec Fausta. Pragnie posiąść jego duszę poprzez zepchnięcie go z drogi szlachetnych poszukiwań sensu życia. Pozornie mu służąc, kieruje go ku zaspokajaniu potrzeb cielesnych. Przyjmuje przy tym rolę mistrza, ukazującego swojemu “uczniowi” realia świata.
Z charakteru drwiący i ironiczny, Mefistofeles jest w rzeczywistości wielkim znawcą ludzkiej natury. Z filozoficznym zacięciem obnaża przed Faustem słabości śmiertelników, szydząc z ich marności. Jego realizm staje w kontraście do idealizmu głównego bohatera.
Zło Mefistofelesa jest zarazem wpisane w Boski plan zbawienia. Jak sam to określa: „Jam częścią tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro”. Wszelkie próby zwiedzenia Fausta przez diabła przyśpieszają bowiem rozwój duchowy bohatera i ostatecznie kierują go ku zbawieniu.
Niespełna czternastoletnia dziewczyna pochodząca z niższych warstw społecznych. Bardzo piękna, przy tym niewinna i łatwowierna. Staje się obiektem pożądania Fausta, z którym nawiązuje romans. Małgorzata szczerze kocha głównego bohatera, chociaż odczuwa niepokój związany z jego towarzyszem – Mefistofelesem. Miłość ta pchnęła dziewczynę na ścieżkę ku zatraceniu. Żeby umożliwić kolejną schadzkę z ukochanym, podała matce środek nasenny i przypadkowo ją otruła. Wcześniej Faust zabił stającego w obronie jej czci brata. Zaszła również w ciąże z kochankiem, ale utopiła dziecko, chcąc uniknąć hańby. Porzucona przez Fausta, oszalała i została skazana na śmierć.
Gdy tknięty wyrzutami sumienia kochanek przyszedł ją uwolnić, odmówiła mu. Zaakceptowała karę za swoje uczynki, oddając duszę pod opiekę Boga. Tym samym dostąpiła zbawienia, mimo oskarżenia z ust Mefistofelesa.
Romans Małgorzaty i Fausta jest przykładem miłości nieszczęśliwej – sprowadzającej cierpienie i pozbawionej szczęśliwego zakończenia.
Aktualizacja: 2024-06-18 19:14:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.