Stanisław Baliński był polskim poetą, który udał się na emigrację po wybuchu II wojny światowej i już nie wrócił do kraju. Mimo separacji od ojczyzny pozostał patriotą, dlatego w jego twórczości często nawiązywał do tęsknoty za Polską. Przykładem takiej postawy jest wiersz Polskie lasy.
Wiersz ma nieregularną budowę, składa się z czterech strof o różnej liczbie wersów, pojawiają się też dwa jednowersowe wtrącenia. Liczba zgłosek w wersie również nie jest stała. Pojawiają się rymy krzyżowe i parzyste, ale ich układ nie jest regularny.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoje słowa do tytułowych polskich lasów. Pojawiają się więc liczne apostrofy (Gdybyście mówić chciały, lasy zielone, polskie, Lasy zielone, polskie, niech się wasz liść kołysze).
W wierszu obecne są też inne środki stylistyczne. Znajdziemy tutaj między innymi epitety (lasy zielone, polskie, partyzancki los, miękkich mchów, zielnej woni, piosenkę cichą, napięte struny). Tytułowe polskie lasy są poddane personifikacji (Gdybyście mówić chciały, lasy zielone, polskie, salwy w waszych słowach i szept ostatni, nućcie tym, którzy wśród ustroni waszych zostali – piosenkę cichą). W wierszu znajdziemy też metafory (niosłyby się po rosie salwy w waszych słowach, otulcie partyzancki los w dywany liści najłaskawsze, otoczcie tchnieniem zielnej woni) i porównania (drgałyby wasze drzewa, jak napięte struny, grzmotem, jakby waliły pioruny). Obecne są też wyliczenia (Bory Tucholskie, Puszczo Jodłowa, Kampinosie, Zamojszczyzno) i powtórzenia (Lasy zielone. Polskie lasy). W utworze znajdziemy też anafory, powtarza się wers: lasy zielone, polskie.
Słowa podmiotu lirycznego są skierowane do polskich lasów, które były świadkami trudnej historii i dramatycznych zdarzeń. Nie mogą mówić, ale gdyby było to możliwe, z pewnością podzieliłyby się wieloma poruszającymi opowieściami.
Las, jak powiernik dziejów, widział partyzanckie zmagania Polaków podczas zaborów i powstań, a następnie I i II wojny światowej. Lasy stają się wręcz opiekunem poległych Polaków. Były świadkiem agresji, krwawych walk, śmierci licznych żołnierzy walczących za ojczyznę. To właśnie leśne drzewa słyszały ostatnie słowa poległych, którzy prawdopodobnie wyznawali swoje oddanie ojczyźnie, szepcząc: Dla Ciebie, Ojczyzno.
Podmiot liryczny zwraca się do różnych zakątków Polski, przywołując Puszczę Kampinoską, Bory Tucholskie czy Zamojszczyznę. Drzewa noszą w sobie wspomnienia minionych lat – ich liście drżą wciąż od dawnych komend. Jak matki, otuliły ciała poległych, a ich krew wnikała w ziemię, z której wyrastały wrzosy, mające teraz na zawsze inny kolor. Nawet gdy trudne czasy mijają, nie można o nich zapominać.
Osoba mówiąca wzywa do zachowania pamięci o narodowych bohaterach. Polegli partyzanci, w swojej ostatniej prośbie, pragną, tylko aby lasy nuciły melodię o ich bohaterstwie, gdy przechadzają się po nich ich potomni. Nie proszą o medale, pomniki ani pośmiertne honory, ale po prostu o pozostanie w pamięci żywych. Boją się, że z biegiem czasu ludzie zatracą pamięć o tych dramatycznych czasach.
Wyrażenie Lasy zielone. Polskie lasy tworzy pewien dysonans. Zielony kolor i las kojarzą się z harmonią, spokojem i przyrodą. Jednak dla podmiotu lirycznego są one areną walki, cmentarzem, miejscem, gdzie odbywały się ostatnie akty bohaterstwa. To ironiczne zestawienie symbolizuje przemianę spokojnego krajobrazu w arenę tragicznych wydarzeń i podkreśla kontrast między pozorną sielanką a bolesną rzeczywistością.
W wierszu można znaleźć nawiązania do twórczości epoki romantyzmu. W działach romantycznych przyroda bardzo często stawała się kolejnym bohaterem, miała zdolność współodczuwania z człowiekiem. Podobnie jest w wierszu, gdzie drzewa stają się milczącymi świadkami dawnych wydarzeń. Analogiczna konwencja pojawiła się również w noweli Elizy Orzeszkowej Gloria victis. Przedstawia ona dramatyczne wydarzenia powstania styczniowego, kiedy wielu Polaków oddało życie, walcząc z Rosjanami. Świadkami tych walk była właśnie natura, las, w którym odbywały się walki. To drzewa poleskiego lasu opowiadają Wiatrowi o powstańcach pochowanych w zbiorowej mogile. Niestety nie były to ostatnie krwawe walki, w których ginęli Polacy. Baliński, żyjąc w czasach II wojny światowej, po raz kolejny chciał upamiętnić poświęcenie swoich rodaków walczących z przeważającymi siłami wroga.
Utwór Polskie lasy Stanisława Balińskiego stanowi wyraz głębokiego szacunku i żalu wobec tragicznego losu poległych bohaterów w polskich lasach. Podmiot liryczny nadaje przyrodzie ważną rolę bohatera i świadka wydarzeń oraz opiekuna ginących samotnie rodaków. To właśnie natura i rosnące od setek lat drzewa mogłyby opowiedzieć wiele o minionych czasach, gdyby umiały mówić.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.