Stanisław Baliński, polski poeta, prozaik, eseista i dyplomata, spędził dużą część życia za granicą. Początkowo podróżował, a po wybuchu II wojny światowej udał się na emigrację, z której już nie wrócił do Polski. Mimo wszystko zachował silną więź z ojczyzną, czego przykładem jest wiersz Romans wieczorny.
Wiersz ma regularną budowę, składa się z sześciu czterowersowych strof. Pojawiają się rymy krzyżowe. Wersy składają się z dziesięciu lub jedenastu zgłosek.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej (moim kraju, wracam, kołuję). Nie wiemy zbyt wiele na jego temat, prawdopodobnie jest to człowiek tęskniący za ojczyzną, być może sam autor.
W wierszu pojawiają się liczne środki stylistyczne. Znajdziemy między innymi epitety (kraju romantycznym, śpiewnym, tataraki jasne, falistej ścieżce, dumki najłzawsze, ciemnych kaczeńców). Pojawiają się też metafory (został staw, gdzie ballady nie giną, snem kołuję od gwiazd do poranków) oraz porównania (fiołki rumieńców toną w stawie, jak dumki najłzawsze, drzewa próchnem bieleją, jak kości). Poeta zastosował również personifikacje (dwa cienie, krzyżując dwa wiosła dotąd myślą, że miłość trwa wiecznie, woda milczy i oczy zamyka). Na dynamikę wiersza wpływają przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do kolejnego wersu.
W wierszu znajdujemy czytelne nawiązania do literatury romantycznej. Poeta wraca do minionej epoki, ponieważ przedstawia podobne wartości, jak romantycy. Znajdujemy tutaj tajemniczą przyrodę, będącą świadkiem i uczestnikiem zdarzeń, tęsknotę za ojczyzną czy prawdziwą miłość. Wiersz wyraźnie nawiązuje do romantyzmu poprzez przedstawienie krajobrazu jako tajemniczego i klimatycznego, charakterystycznego dla tej epoki.
Podmiot liryczny podkreśla urok ojczyzny, określając ją jako romantyczną i śpiewną. Odwołuje się do ballad i romansów Adama Mickiewicza, które uznaje za początek romantyzmu w Polsce. W tekście przewija się temat miłości, a także jej trwałość nawet po śmierci, co łączy się z metafizycznymi aspektami życia po śmierci. Wieczna, często nieszczęśliwa miłość, również jest motywem typowym dla twórczości epoki romantyzmu. Nie poznajemy jednak szczegółów historii kochanków, ponieważ ich losy zna tylko woda, która milczy i umie dochować tajemnicy. Chociaż podmiot liryczny również był świadkiem ich spotkania, nie znajduje cieni po raz drugi. W wierszu panuje tajemnicza atmosfera, charakterystyczna dla dzieł romantycznych.
Podmiot liryczny w nieoczywisty sposób opisuje miłość, ponieważ to natura staje się świadkiem spotkania dwojga kochanków. Są oni przedstawieni jako cienie, być może dlatego, że oboje nie żyją. Wskazują na to ich słowa dobranoc na zawsze, co byłoby potwierdzeniem na istnienie wiecznej miłości. Podmiot liryczny, będąc świadkiem tej sytuacji, próbuje powrócić na to samo miejsce, aby obserwować nowe cienie i ich uczucie. Jednak nie udaje mu się znowu tego doświadczyć, tamta miłość była jedyna w swoim rodzaju. Wiersz ukazuje więc przemijanie i ulotność chwili. Przyroda, zwłaszcza woda, pełni rolę świadka i tła dla tych wydarzeń. Dwaj bohaterowie, mimo że pozbawieni ciał, pragną być razem na zawsze, a woda zachowuje dla siebie ich sekret. To również nawiązanie do romantycznej idei natury jako uczestnika zdarzeń.
Wrażliwość podmiotu lirycznego przypomina poetę romantycznego. Wyraża swoje zainteresowanie naturą, ojczyzną oraz wiarę w siłę miłości, która potrafi przezwyciężyć nawet śmierć. W utworze znajdziemy barwny opis ojczystego kraju, co prawdopodobnie wynika z osobistych doświadczeń Balińskiego. Poeta przez lata podróżował, a następnie mieszkał na emigracji, co dla niego było trudnym doświadczeniem. Mimo odległości i upływu czasu nie stracił kontaktu z ojczyzną. Był członkiem rządu RP na uchodźstwie, współpracował z rozgłośniami Wolna Europa i Głos Ameryki. Swoje utwory publikował w czasopismach Skamander i Wiadomości Literackie. Po wojnie brał udział w proteście przeciwko zmianom w konstytucji PRL. Nawiązując do epoki romantycznej, ukazał swoją wiarę w patriotyczne ideały, podziw dla piękna krajobrazów i polskiej literatury minionych epok.
Utwór nawiązuje do wielu cech utworów romantycznych, wskazując na wrażliwość autora i jego miłość do polskiej literatury. Wiersz staje się hołdem, nie tylko dla ojczyzny, ale też romantycznych wieszczów, przede wszystkim Adama Mickiewicza. To połączenie może wynikać z osobistych doświadczeń Balińskiego, który podobnie jak wielu romantyków, przez sytuację w ojczyźnie zdecydował się na emigrację, mimo patriotycznej postawy i miłości do Polski.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.