Wiersz Czesława Miłosza Przedmowa pochodzi z opublikowanego po wojnie tomiku Ocalenie. Utwór odnosi się do roli poezji, ponieważ poeta zastanawia się nad tym, czy sztuka powinna mieć konkretny cel, czy nie jest to konieczne.
Utwór składa się z sześciu strof o różnej liczbie wersów, od trzech do pięciu. Nie pojawiają się rymy, liczba zgłosek w wersie również nie jest stała. Podmiot liryczny zwraca się do adresata, który nie jest jasno określony: jest to ktoś, kogo nie był w stanie ocalić.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, pojawiają się liczne apostrofy (Ty, którego nie mogłem ocalić, Tę książkę kładę tu dla ciebie, o dawny). Podmiot liryczny nie ujawnia swojej tożsamości, wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej (nie mogłem, mówię, kładę). Jest to artysta, człowiek, który widział wiele okrucieństwa, być może to sam poeta.
Oprócz apostrof pojawiają się liczne środki stylistyczne. Zastosowano między innymi epitety (mowę prostą, płytkich polskich rzek, most ogromny, panieńskiego pokoju). Pojawiają się też metafory (wiatr skwirami mew obrzuca twój grób, nie ma we mnie czarodziejstwa słów, Żywiąc zlatujących się umarłych - ptaki.) i porównania (mówię do ciebie milcząc, jak obłok czy drzewo). Dynamiki wierszowi dodają przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do kolejnego wersu. Poeta zastosował również anafory (To, że chciałem dobrej poezji, nie umiejąc,/To, że późno pojąłem jej wybawczy cel,/To jest i tylko to jest ocalenie).
Podmiot liryczny wspomina kogoś, kto odszedł – kogo nie zdołał ocalić. Wypowiada się w prosty sposób, pozbawiony nadmiernych ozdobników. Sam mówi, że nie ma w nim czarodziejstwa słów, wzniosłych słów. Według osoby mówiącej najwięcej mówi milczenie, cicha kontemplacja, tego co się stało. Czasami słowa mogą być zawodne i źle zrozumiane, dlatego lepiej pogrążyć się w refleksji.
Podmiot liryczny zauważa różnice między sobą a adresatem wiersza. Obaj przeszli przez traumatyczne doświadczenia, ale osoba mówiąca nabrała dzięki nim siły, a ten, do którego się zwracał, nie ocalał. Podmiot liryczny stał się silniejszy i bardziej dojrzały, ale niestety dla adresata jego słów, wojna była tragicznym końcem, a nie próbą charakteru i jedynie etapem życia.
Wojna odciska ogromne piętno na psychice człowieka, a niektórych niestety kosztuje życie. Wiersz przywodzi na myśl twórczość przedstawicieli pokolenia Kolumbów, których młodość przypadła na wybuch II wojny światowej. Dramatyczne wydarzenia, będące źródłem bólu i strachu paradoksalnie były dla nich inspiracją do tworzenia dzieł poetyckich, niestety wielu z nich nie przeżyło wojny. Poeci tworzyli utwory o wojnie, której, z perspektywy idealnego świata, nigdy nie powinno być. Mimo brutalności sytuacji, z okrucieństwa wyrastała poezja, stanowiąca kontrast wobec popełnianych odrażających czynów. Chociaż adresat wiersza nie przetrwał, poezja wojenna wciąż istnieje i poznają ją kolejne pokolenia.
Symbolem odrodzenia się świata jest natura: chociaż człowiek jest śmiertelny i kruchy, nawet po dramatycznych wydarzeniach wojny wciąż płyną rzeki, a nad ziemią unosi się mgła. Podmiot liryczny snuje jednak refleksję na temat przemijania: nad grobem tego, którego nie udało mu się ocalić, krążą ptaki, dokarmiane prosem i makiem. Niestety ci, którzy odeszli, już nie wrócą i osoba mówiąca doskonale zdaje sobie z tego sprawę – może tylko upamiętnić ich w swojej poezji.
Podmiot liryczny zastanawia się również nad rolą poezji. Według osoby mówiącej poezja stanowi doniosłe narzędzie do przekazywania refleksji, emocji oraz historii. Poprzez subtelne zabiegi językowe i metafory, poezja zdolna jest dotrzeć do głębi ludzkich serc, stając się nie tylko piękna pod względem estetycznym, ale też przekazująca przesłanie na temat moralności, etyki oraz wyższych wartości. Kluczowe pytanie, jakie stawia podmiot, brzmi: Czym jest poezja, która nie ocala Narodów ani ludzi?. Daje to do zrozumienia, że dla niego istotne jest, aby poezja niosła ze sobą przesłanie moralne oraz etyczne, zmieniając otaczającą nas rzeczywistość. Teksty o wartości wyłącznie estetycznej, porównywane przez podmiot liryczny do śpiewu pijaków, uznawane są za trywialne. W jego przekonaniu to proste słowa posiadają szczególną moc. Zwłaszcza po wojnie, człowiek potrzebuje właśnie klarownych przekazów, motywacji i inspiracji, które dodają otuchy.
Dla osoby mówiącej ocaleniem jest poezja, a pisanie stanowi środek do osiągnięcia celu, realizacji misji stojącej przed każdym poetą. Zwraca się również do tego, który nie ocalał, ponieważ ofiaruje mu książkę pełną refleksji prostoty i istoty poezji. Nic więcej nie jest w stanie dla niego zrobić, ponieważ mimo dramatycznych wydarzeń, życie toczy się dalej, a najważniejsze jest przetrwanie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.