Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, fot: Kurier Codzienny, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska niejednokrotnie poruszała w swojej twórczości tematykę codziennych, bliskich człowiekowi spraw, takich jak starość. Przykładem jest tutaj wiersz „Stara kobieta” z tomiku „Cisza leśna”, opublikowanego w 1928 roku.
Spis treści
Utwór ma budowę stychiczną, poetka nie zastosowała podziału na strofy. Składa się z dwunastu wersów, pojawiają się rymy krzyżowe. Wersy składają się z dziesięciu lub dwunastu zgłosek.
Wiersz należy do liryki podmiotu zbiorowego, podmiot liryczny nie wypowiada się wyłącznie w swoim imieniu, ale też jako reprezentant młodego pokolenia. Osoba mówiąca zajmuje głos w pierwszej osobie liczby mnogiej („wśród naszych młodych twarzy”).
W wierszu pojawiają się też liczne środki stylistyczne. W wierszu znajdziemy epitety („złego szoféra”, „ostrym mieczem”, „młodych twarzy”, „zagojona rana”), metafory („wśród naszych młodych twarzy zawiewa średniowieczem”, „tylko jej kobiecość to zagojona rana”), porównania („przejechana przez życie jak przez złego szoféra”, „oblicze jej pocięte jak gdyby ostrym mieczem”) i wyliczenie („złamana, pogięta, pocięta, poraniona”).
Podmiot liryczny to czujny obserwator rzeczywistości. Chociaż wypowiada się w imieniu młodzieży („wśród naszych młodych twarzy”), nie pozostaje obojętny na los innych, bardziej doświadczonych przez życie. Przygląda się pewnej starszej kobiecie, po której widać piętno wieku i cierpienia.
Staruszka, osłabiona wiekiem, podąża z trudem, wspierając się na kiju. Na jej twarzy malują się liczne bruzdy, jakby świadectwo walki z życiem, sprawiające, że wygląda jak postać wyjęta z innej epoki, poraniona mieczem. Młodym ludziom zdaje się, jakby był to człowiek z innej epoki, ponieważ odbiega od wyglądu współczesnych kobiet.
Staruszka jawi się jako złamana duchem i skrzywdzona przez życie. Możemy tylko snuć przypuszczenia, że doświadczyła przemocy, ciężkiej pracy, choroby czy biedy. Być może była matką, babką, czy czyjąś żoną, może owdowiała i została sama. Wszystko wskazuje jednak na to, że opisana postać prowadziła skromne życie, bez wygód i luksusów. Opis kobiety odczytywać można jako motyw lęku przed starością.
Wiersz jest też refleksją na temat kobiecości. Mimo licznych blizn i ułomności, nie da się ukryć, że staruszka pozostaje kobietą. Choć po ciele widać upływ czasu, staruszka wciąż posiada kobiecą siłę. Jest w stanie dźwigać ciężary i podnosić się po kolejnych upadkach. Nawet gdy kobiecość tej staruszki była wystawiana na wiele prób, pozostała niewzruszona, być może dzięki niej przetrwała liczne trudy życia. Podmiot liryczny podkreśla, że kobieta została przejechana przez życie, lecz mimo to nie poddała się. Jej nieustępliwość i determinacja zasługują na szacunek. W wierszu „Stara kobieta” pojawia się zatem motyw starości, która upośledza działanie naszego organizmu, odbiera urodę i sprawność. Upływ czasu nie odbiera jednak kobiecości ani siły charakteru, nawet starość nie może pozbawić nas wszystkiego.
Obraz zmęczonej kobiety, z widocznymi ciętymi ranami na twarzy, przywołuje skojarzenia z obliczem Madonny. Każdy Polak zna wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, słynący z charakterystycznych nacięć na twarzy Maryi. Ten ikoniczny obraz stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli chrześcijaństwa w Polsce. Cięcia na twarzy Matki Boskiej Częstochowskiej stanowią pamiątkę po napadzie, podczas którego próbowano zniszczyć obraz. Niemniej jednak, mimo tych prób, obraz przetrwał i obecnie jest znany na całym świecie. Uszkodzeń celowo nie usunięto, aby podkreślały trudny los Matki Boskiej. Maryja również doświadczyła krzywdy, przeszła przez narodziny i śmierć swojego Syna. Wysłuchuje modlitw i błagań tysięcy wiernych. Mimo wszystkich przejść pozostaje silną opiekunką, która nigdy nie utraciła wiary. Jest ona dowodem na to, że siła kobiet, ich opiekuńczość, matczyna troska, piękno zewnętrzne i wewnętrzne, a także niezłomność i wiara nie ulegają zmianom wraz z upływem czasu.
Wiersz w wyjątkowy sposób łamie utrwalone stereotypy dotyczące przedstawiania kobiecości, które często skupiają się jedynie na pięknych i młodych postaciach kobiecych. Tradycyjne obrazy kobiecości zazwyczaj pomijają starsze kobiety, które doświadczyły życiowych przeciwności, cierpień i chorób. Jednak opisana w wierszu staruszka stanowi odważne wyłamanie z tego schematu. Mimo widocznych oznak starości, fizycznych niedoskonałości i doświadczonych trudności, pozostaje pełnoprawną kobietą.
Wiersz ukazuje, że kobiecość nie jest jednoznaczna z młodością czy nieskazitelnym pięknem, ale obejmuje także doświadczenia, wytrwałość i siłę, jakie niesie ze sobą każda kobieta, niezależnie od wieku czy przeciwności. To unikalne spojrzenie na kobiecość stawia opisywaną postać w centrum uwagi jako godną szacunku i inspirującą, podważając jednocześnie konwencjonalne wyobrażenia na temat tego, co oznacza być kobietą.
Aktualizacja: 2024-09-04 13:30:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.