Żydzi od zawsze stanowili istotną część społeczeństwa polskiego, ale na przestrzeni wieków ich stosunki oraz asymilacja przybierały różne formy. Nierzadko padali oni niestety ofiarą różnych uprzedzeń na tle narodowościowym i rasowym i nie byli w pełni akceptowani przez swoje otoczenie, mimo iż od lat mieszkali w Polsce i tutaj się urodzili. Stosunek narodu do mniejszości żydowskiej można prześledzić na podstawie literatury z różnych epok, gdzie często obecny jest właśnie obraz Żyda. Jako przykład można podać między innymi słynne dzieło Adama Mickiewicza, czyli „Pana Tadeusza” oraz nowelę Marii Konopnickiej zatytułowanej „Mendel Gdański”.
„Pan Tadeusz” to dzieło z epoki romantyzmu i stanowi swoistą pamiątkę czy laurkę dla dawnych czasów, które już odeszły dawno w niepamięć. Mickiewicz opisuje w niej lokalną społeczność szlachecką i nie tylko, jaka jest skupiona wokół Soplicowa. Wśród opisanych tam postaci znajduje się między innymi Żyd Jankiel. Poeta opisał go jako dzierżawcę dwóch karczm. Jest on poczciwy i dobrze znany wszystkim w okolicy, a także zasymilowany ze społecznością. Jego pochodzenie nie przeszkadza mu w tym, że czuje się on prawdziwym Polakiem i interesuje go sprawa narodowa. To patriota zainteresowany tym, by jego kraj odzyskał niepodległość. Jankiel doskonale zna miejscowe tradycje i obyczaje, przez co nie wyróżnia się na tle innych mieszkańców Soplicowa. Postać Jankiela zwraca zatem uwagę na to, jak istotną częścią społeczeństwa byli Żydzi i w jakim stopniu przysłużyli się oni działaniom na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Jankiel to postać jednoznacznie pozytywna.
Konopnicka z kolei pisała swoją nowelę z powodu narastającego pod koniec dziewiętnastego wieku antysemityzmu, który kłócił się z kolei z ideałami, jakie brał na swoje sztandary pozytywizm. Napisała zatem utwór z perspektywy starego Żyda, tytułowego Mendla Gdańskiego, który pada ofiarą nieuzasadnionej nienawiści społeczeństwa ze względu na swoje pochodzenie, mimo iż urodził się i żył w Polsce. Mendel dobrze żył z lokalną społecznością, pracował dla kraju i nikomu nie wadził. Nie uchroniło go to jednak przed pogromem i zarzutami na podstawie fałszywych stereotypów dotyczących narodu żydowskiego. Przez to utracił całą swoją miłość do miasta w którym żył i które go tak boleśnie zawiodło. Przykład Mendla pokazuje, że nienawiść nie jest racjonalna i ofiarą może stać się każdy, kto odstaje od większości, na przykład wyznawaną wiarą.
Lata zaborów wpłynęły więc na losy narodu żydowskiego, co pokazują te dwa utwory, których powstanie dzieli zaledwie niecałe sześćdziesiąt lat. W tym czasie przedłużająca się niewola i kolejne klęski zrywów zbrojnych sprawiły, że naród stracił nadzieję i zaczął szukać winnego, którego mógłby ukarać za te liczne niepowodzenia. Ofiarą tych nastrojów padli „obcy”, czyli zasymilowani Żydzi, którzy wyróżniali się na tle narodu i których łatwo było obwinić o wszystko oraz zaatakować. Sytuacja historyczna znacznie wpłynęła zatem na ich losy i doprowadziła do tragicznych wydarzeń.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.