Żydzi od zawsze stanowili istotną i wartościową część społeczeństwa polskiego, jednak na przestrzeni wieków ich stosunki z innymi grupami społecznymi oraz stopień asymilacji bywały różne. Nierzadko padali oni niestety ofiarą skutków różnych uprzedzeń na tle narodowościowym i rasowym, okazując się nie w pełni akceptowani przez swoje otoczenie, mimo iż od lat mieszkali w Polsce i tutaj się urodzili. Stosunek narodu do mniejszości żydowskiej można prześledzić na podstawie literatury z różnych epok, w której często obecny jest właśnie obraz Żyda, w różnych odsłonach.
„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza to dzieło z epoki romantyzmu i stanowi swoistą pamiątkę czy laurkę dla dawnych czasów, które już odeszły dawno w niepamięć. W epopei poeta opisuje lokalną społeczność szlachecką, skupioną wokół Soplicowa, a także reprezentantów innych stanów. Wśród opisanych postaci znajduje się między innymi Żyd Jankiel, dzierżawca dwóch karczm. Jest on poczciwy i dobrze znany wszystkim w okolicy, a także zasymilowany ze swymi sąsiadami. Jego pochodzenie nie przeszkadza mu w czuciu się prawdziwym Polakiem, jest patriotą i interesuje go sprawa narodowa. To człowiek zaangażowany i dążący do tego, by jego kraj odzyskał niepodległość. Jankiel doskonale zna miejscowe tradycje i obyczaje, przez co nie wyróżnia się na tle innych mieszkańców Soplicowa. Postać Jankiela zwraca zatem uwagę na to, jak istotną częścią społeczeństwa byli Żydzi i w jakim stopniu przysłużyli się oni działaniom na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Jankiel to postać jednoznacznie pozytywna.
Maria Konopnicka pisała swoją nowelę na fali narastającego pod koniec dziewiętnastego wieku antysemityzmu, który kłócił się z kolei z programowymi postulatami pozytywistów. Za namową Elizy Orzeszkowej napisała utwór z perspektywy starego Żyda, tytułowego Mendla Gdańskiego, który pada ofiarą nieuzasadnionej nienawiści społeczeństwa ze względu na swoje pochodzenie, mimo iż urodził się i od zawsze żył w Polsce. Mendel dobrze egzystował z lokalną społecznością, pracował dla kraju i nikomu nie wadził. Nie uchroniło go to jednak przed pogromem, poprzedzonym zarzutami na podstawie fałszywych stereotypów dotyczących narodu żydowskiego. Przez to utracił całą swoją miłość do miasta w którym żył i którego mieszkańcy go tak boleśnie zawiedli. Przykład Mendla pokazuje, że nienawiść nie jest racjonalna i ofiarą może stać się każdy, kto odstaje od większości, na przykład wyznawaną wiarą.
Lata zaborów wpłynęły więc na losy narodu żydowskiego, co pokazują te dwa utwory, których powstanie dzieli zaledwie niecałe sześćdziesiąt lat. W tym czasie przedłużająca się niewola i kolejne klęski zrywów zbrojnych sprawiły, że naród stracił nadzieję i zaczął szukać winnego, którego mógłby ukarać za te liczne niepowodzenia. Ofiarą tych nastrojów padli „obcy”, czyli zasymilowani Żydzi, którzy wyróżniali się na tle narodu i których łatwo było obwinić o wszystko oraz zaatakować. Sytuacja historyczna znacznie wpłynęła zatem na ich losy i doprowadziła do tragicznych wydarzeń.
Aktualizacja: 2024-11-13 17:10:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.