Nowela pt. „Nasza szkapa” autorstwa Marii Konopnickiej została po raz pierwszy wydana w 1890 roku w „Przeglądzie literackim”, czasopiśmie z epoki. Narratorem jest dziecko, jedno spośród licznej gromadki z rodziny, która zmaga się z biedą. Jedyną pociechą dla bohaterów jest tytułowa szkapa, ukochany koń, stający się gwarantem rodzinnej wspólnoty, mimo śmierci matki.
Spis treści
Nowela ukazuje życie biednej rodziny zmagającej się z chorobą matki. Trzej chłopcy, w tym narrator, śpią na jednym łóżku w izbie, gdy ojciec, Filip, wraca zmęczony z pracy. Z powodu trudnej sytuacji materialnej decyduje się sprzedać stare łóżko i inne przedmioty. Dzieci, mimo trudności, starają się znaleźć radość w drobnych rzeczach, takich jak guzik czy martwa boża krówka. Sprzedając kolejne rzeczy z domu, ojciec stara się utrzymać pozory normalności, choć każdy przedmiot ma dla rodziny wartość emocjonalną.
Choroba matki pogarsza się, a problemy finansowe coraz bardziej obciążają rodzinę. Koszty leczenia stają się ciężarem, a ojciec sprzedaje kożuch, co budzi sprzeciw matki. Zima, brak opału i jedzenia przyczyniają się do dalszego pogorszenia stanu zdrowia matki. Najmłodszy Piotruś często płacze z powodu bólu matki. Szkapa – ukochany koń rodziny – staje się dla dzieci źródłem pocieszenia. Zajmują się nią, bawią, jeżdżą i kąpią ją w rzece, traktując jak członka rodziny. W obliczu poważnych problemów finansowych ojciec rozważa sprzedaż szkapy, co wywołuje sprzeciw matki i smutek u dzieci. Lekarz zaleca specjalną dietę dla chorej, ale rodzina nie ma na to środków. Zrezygnowany ojciec decyduje się na sprzedaż szkapy, chociaż dzieci darzą ją wielką miłością. Przyjeżdża pan Łukasz, dorożkarz, by wstępnie obejrzeć konia. Matka snuje plany na przyszłość, marząc o pielgrzymce do Częstochowy, ale jej stan zdrowia coraz bardziej się pogarsza. Wkrótce umiera.
W pewnym momencie wraca szkapa, co daje dzieciom ogromną radość. Okazuje się, że pan Łukasz przyprowadził konia, zaprzężonego do wozu. Dzieci tulą go i cieszą się jego obecnością. W dniu pogrzebu matki, trumnę ciągnie szkapa, a dzieci, nieświadome w pełni wagi wydarzenia, towarzyszą ojcu i koniowi, rozmawiając i bawiąc się. Po dotarciu na cmentarz dzieci dekorują szkapę kwiatami, co kontrastuje z powagą chwili. Dorośli podczas ceremonii przeżywają żałobę głęboko, podczas gdy dzieci czerpią radość z obecności ukochanego konia, co pokazuje różnicę w postrzeganiu śmierci przez dorosłych i dzieci.
Nowela przedstawia codzienne życie rodziny, której członkowie borykają się z trudami życia i chorobą matki, Anulki. Trzej chłopcy, w tym narrator, śpią na jednym łóżku w izbie. Ojciec, Filip Mostowiak, wraca zmęczony z pracy. Z biedy postanawia sprzedać stare łóżko i inne przedmioty z domu. Dzieci postanawiają sprzedać łóżko, poduszkę i kołdrę. Z czasem chłopcy przygotowują się do spania na ziemi, na sienniku, a po nocy zmagają się z zimnem. Matka stęka z bólu, a Piotruś płacze. Ojciec próbuje sprzedać szafę. Dzieci, choć przejęte sytuacją, odkrywają w kącie dawno zapomniane drobiazgi: guzik, zardzewiałą igłę i martwą bożą krówkę. Ta chwilowa radość dzieci kontrastuje z troską rodziców.
Ojciec stara się zaradzić problemom. Sprzedaje kolejne przedmioty z domu, w tym krzesła, co dla dzieci staje się przygodą, gdy pomagają je przenosić, jednak w głębi duszy wszyscy odczuwają utratę nawet drobnych rzeczy. Koszty leczenia matki stają się dodatkowym ciężarem dla rodziny. Mimo wszystko ojciec stara się utrzymać pozory normalności, handlując z Żydem. Ważnym elementem jest opis przedmiotów codziennego użytku, które w oczach narratora, dziecka, urastają do rangi symboli rodzinnych wartości i wspomnień.
Kiedy ojciec sprzedaje swój kożuch, wywołuje to duży wstrząs, zwłaszcza u matki, która czuje się bezradna w tej sytuacji. Zima, chłód, brak opału i jedzenia sprawiają, że choroba matki postępuje, a sąsiedzi wyrażają współczucie, bez niesienia realnej pomocy. Dzieci, Piotruś, Wicuś i Felek, uczestniczą w tych wydarzeniach. Konflikt chorej matki z sąsiadką i rozczarowanie niskimi cenami oferowanymi przez handlarzy pogłębiają frustrację rodziców. Ojciec stara się dodać otuchy żonie i dzieciom. Scena, w której gra na harmonijce, budzi w matce wspomnienia ich młodości, chwil szczęścia i miłości. Felek zauważa, że ojciec płakał podczas gry na harmonijce. Jako starszy brat, dzieli się swoim skromnym jedzeniem z psem. Istotną postacią w życiu rodziny jest szkapa – ukochany koń, który nie tylko pomaga w pracy, ale także stanowi źródło radości i wsparcia emocjonalnego dla dzieci. Darzą one szkapę ogromną miłością, traktując ją jak członka rodziny. Organizują zabawy związane z koniem, takie jak przejażdżki czy kąpiele w rzece, co pozwala im na chwilę zapomnienia.
Jednak rodzina boryka się z poważnymi problemami finansowymi, a ojciec rozważa sprzedaż szkapy. Ta decyzja budzi sprzeciw matki. Myśl o utracie szkapy wywołuje w dzieciach ogromny smutek i bunt – jej sprzedaż byłaby dla nich jak koniec życia, jakie znają. Lekarz odwiedzający matkę zwraca uwagę na fatalne warunki życia rodziny: wilgotne mieszkanie, brak świeżego powietrza i odpowiedniej diety, co potęguje jej cierpienie. Zaleca mleko, mięso i wino, ale rodzina nie ma na to środków. Ojciec, zrezygnowany, sięga po ostatnie oszczędności, by kupić mleko dla chorej.
Sprzedaż szkapy wydaje się nieunikniona. Do stajni przybywa pan Łukasz, stary dorożkarz, by obejrzeć konia. Łukasz krytykuje stan zdrowia zwierzęcia, wskazując na ślepotę i szpat (chorobę nóg), co obniża wartość szkapy. Ojciec broni konia, podkreśla jego użyteczność. Dzieci darzą szkapę miłością. Spędzają z nią czas, dzielą się z nią jedzeniem i cieszą jej obecnością, co pozwala im choć na chwilę zapomnieć o trudnej sytuacji. Jednak widmo sprzedaży staje się coraz bardziej realne. Pewnego dnia ojciec, zirytowany obecnością dzieci podczas swoich rozmów z panem Łukaszem, wygania je z izby. Mężczyźni przystępują do finalizacji transakcji sprzedaży konia. Ojciec z trudem decyduje się na ten krok, podkreślając, że szkapa trafia w dobre ręce. Matka snuje nadzieje na poprawę zdrowia i wspólną pielgrzymkę do Częstochowy. Jednak jej stan z każdym dniem się pogarsza, aż w końcu cicho umiera w nocy.
Śmierć matki wprowadza smutek. Sąsiedzi przychodzą z pomocą, wyrażając współczucie i pocieszając dzieci. Dzieci nagle stają się obiektem troski i przejawów litości. Felek, z przekory, z jednej strony korzysta z uwagi otoczenia, z drugiej wyśmiewa teatralność ludzkiej empatii.
Momentem przełomowym w smutnej rzeczywistości rodziny jest niespodziewany powrót szkapy. Dzieci, budząc się w środku nocy, słyszą znajome rżenie. Okazuje się, że pan Łukasz przyprowadził konia zaprzężonego do wozu. Powrót zwierzęcia przynosi ogromną radość. Dzieci z czułością tulą szkapę, głaszczą ją i nie kryją swojej ekscytacji.
Narrator wraz z rodzeństwem towarzyszą ojcu oraz panu Łukaszowi w ostatniej drodze matki. Trumna zostaje ustawiona na wozie zaprzężonym w szkapę, a dzieci, nieświadome w pełni wagi wydarzenia, z zapałem towarzyszą ukochanemu zwierzęciu. Choć ojciec, przepełniony żalem, idzie za wozem w milczeniu, dzieci rozmawiają, bawią się i opiekują szkapą, zwracając uwagę przechodniów na niecodzienny charakter pogrzebu. Po dotarciu na cmentarz dzieci zajmują się zbieraniem trawy dla szkapy, podczas gdy grabarz kończy kopanie grobu. Ksiądz odprawia krótką modlitwę. Wzruszającą chwilę ciszy przerywa dziecięcy głos Piotrusia, który, podając szkapie trawę, wywołuje niezadowolenie ojca.
Po ceremonii dzieci dekorują szkapę kwiatami i gałęziami. Choć ziemia powoli zasypuje trumnę matki, dzieci wciąż koncentrują się na swojej ulubionej szkapie, co kontrastuje z powagą chwili. Ten fragment ukazuje, jak różnie dorośli i dzieci przeżywają żałobę – dla ojca jest to czas głębokiego cierpienia, podczas gdy dzieci przejawiają naturalną mimowolną radość, dzięki obecności szkapy.
Aktualizacja: 2024-12-12 19:31:34.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.