Maria Konopnicka znana jest przede wszystkim ze swoich dzieł skierowanych do najmłodszych, ale to także twórczyni noweli zatytułowanej „Mendel Gdański” Opowiada ona o losach tytułowego bohatera i jego wnuka, czyli Żydów zamieszkujących Warszawę i doświadczających pogromu ze strony sąsiadów. Nowela dotyka zatem problematyki antysemityzmu i nienawiści. Jej głównym bohaterem jest właśnie Mendel Gdański.
Mendel Gdański nosi takie imię, ponieważ był piętnastym dzieckiem swoich rodziców. W trakcie trwania akcji utworu ma sześćdziesiąt siedem lat i od trzydziestu zamieszkuje tę samą izbę w warszawskiej kamienicy. Prowadzi także zakład introligatorski, gdzie zajmuje się wyrównywaniem papieru, mieszkaniem farb i klejów, a także oprawianiem książek. Mendel jest znany w swojej okolicy i dobrze dogaduje się z sąsiadami takimi jak zegarmistrz, kobieta ze straganu czy sąsiadka, która każdego dnia przynosi Mendlowi i Jakubowi posiłki. Mendel niegdyś miał żonę Resię i urodziło im się sześciu synów i córka. Żona jednak zmarła, synowie wyjechali, a córka Lija nie przeżyła porodu, dlatego też Mendel sam wychowuje dziesięcioletniego wnuka Jakuba.
Mendel to człowiek obowiązkowy, spokojny i pracowity, który każdego dnia poświęca się swoim obowiązkom i modlitwie. Pilnie przestrzega wszystkich obyczajów związanych z wiarą, takich jak szabas i tego samego uczy swojego wnuka. Mendel jest osobą wciąż pełną życia i rześką mimo swojego wieku. Widać po nim jednak jego lata, włosy ma siwe, a twarz ozdobioną licznymi zmarszczkami. Nie choruje on jednak i martwi się za to o zdrowie swojego chorowitego wnuka.
Mendel to mężczyzna świadomy tego, że jest dobrym i pracowitym obywatelem, który zasłużył na sympatię i szacunek wśród sąsiadów. Właśnie dlatego tak długo nie może uwierzyć w to, że faktycznie pogrom ma się wydarzyć, a on sam stanie się jego ofiarą. Mendel dzieli bowiem ludzi na dobrych i złych, bez względu na ich pochodzenie czy wiarę. Odczuwa także dumę z powodu tego, kim jest, o to również próbuje przekazać swojemu wnukowi, zwłaszcza po tym, jak pada on ofiarą prześladowań innych chłopców ze względu na swoje pochodzenie. Nie wstydzi się swojej narodowości, a nawet wręcz jest z niej dumny. Jest także wrażliwy i chce odkupić wnukowi czapkę, którą zgubił on w trakcie ucieczki przed prześladowcami.
Mendel nie daje się łatwo zastraszyć. W czasie dyskusji z zegarmistrzem, gdy ten przyjmuje postawę antysemicką, to Mendel próbuje z nim rozmawiać i pokazać mu, że jest tak samo dobrym obywatelem Warszawy i mieszkańcem Polski, co zegarmistrz. Denerwuje go także myśl o tym, że ma się wstydzić swojej wiary czy uciekać z domu, by uchronić siebie i wnuka przed pogromem. Mendel jest odważny i staje w oknie izby, czym jeszcze bardziej rozwściecza tłum, który rzuca kamieniami w stronę jego wnuka.
Gdański to lokalny patriota, od kilkudziesięciu lat mieszkający w jednym miejscu i stanowiący istotną część społeczności, w której żyje. Jest też przywiązany do tego miejsca i bardzo boleśnie przeżywa fakt, że stał się ofiarą pogromu ze strony sąsiadów, do których do tej pory czuł sympatię. Mendel opłakuje swoją miłość do Warszawy i przeżywa taką samą żałobę, jaką przechodzi się po stracie bliskiej osoby. Świadczy to o sile jego uczuć do miasta i do zdrady, jaką przeżył. Jego uczuć nie rozumie nawet student, który bronił Żydów w trakcie pogromu, sądzi on bowiem, że skoro Jakub wyzdrowieje, to nie ma nad czym rozpaczać. Tymczasem uczucia Mendla są o wiele bardziej złożone i głębokie, został bowiem odrzucony przez społeczność, której czuł się częścią, mimo iż nie zrobił nic złego i nikogo nie skrzywdził. Ta niesprawiedliwość sprawia, że Mendel nie jest w stanie dalej kochać Warszawy.
Mendel to zatem wzorowy, spokojny i pracowity obywatel, który doświadcza nieuzasadnionej nienawiści opartej o jego narodowość. Próbuje w trakcie tych wydarzeń zachować dumę, spokój i wierność swoim ideałom oraz wierze, jednak i tak zostaje ofiarą pogromu. Mendel jest człowiekiem, który głęboko przeżywa tę sytuację i odbija się ona na jego samopoczuciu i postawie wobec miasta i jego mieszkańców.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.