Bohaterem łączącym wszystkie części „Dziadów” Adama Mickiewicza jest Gustaw. W każdej z trzech odsłon dramatu występuje jednak jako nieco inna postać. Widzimy go jako nieme widmo podążające za pasterką oraz bajronicznego buntownika-patriotę. W części noszącej numer czwarty zjawia się na plebanii grekokatolickiego duchownego jako duch nieszczęśliwego kochanka-samobójcy. Tym samym z punktu widzenia psychologii postaci możemy określić go jako bohatera werterycznego. Konkretne detale swojej osobowości Gustaw odkrywa w kolejnych godzinach dramatu.
Spis treści
W czasie pierwszej godziny rozmowy z Księdzem bohater występuje pod mianem Pustelnika. Ubrany w łachmany, zdaje się bardziej szaleńcem niż istotą nadprzyrodzoną. Już tutaj możemy zobaczyć pewne podobieństwa do dzieła Goethego, gdyż oszalałego z miłości Wertera widzi jako swą bratnią duszę. Gustaw jest bowiem szaleńczy w swojej namiętności, porywczy i kompletnie niezrozumiały dla innych. Uczucia są dla niego najważniejszym wyznacznikiem działania Wykazuje przy tym nieracjonalny idealizm, efekt wychowania w duchu literatury preromantycznej. Postrzega więc wszystko przez pryzmat wyidealizowanego wyobrażenia. Dotyczy to przede wszystkim miłości i kobiet.
Kiedy Gustaw ujawnia się jako dawny uczeń i przyjaciel Księdza, jego wypowiedzi ukazują rozpacz i rozczarowanie życiem. Największym źródłem cierpienia jest zdrada ideału miłości – Maryla wybiera innego, zapewne bogatszego mężczyznę, co Gustaw odbiera jako zdradę najważniejszych wartości. Miłość, którą idealizował, okazuje się podporządkowana materialnym kalkulacjom, co prowadzi go do samobójstwa, na wzór Wertera. Jednak nie ogranicza się do osobistych żalów – wyraża też rozczarowanie światem. Krytykuje społeczeństwo, w którym kobiety wybierają bogactwo zamiast uczuć, a ludzie szabrują ruiny jego rodzinnego domu, pokazując moralny upadek. Jako idealista o wielkiej wrażliwości nie potrafi zaakceptować brutalnej rzeczywistości. Jego rozczarowanie miłością i ludzką naturą prowadzi do rozpaczy i samozniszczenia. Gustaw staje się symbolem romantycznego buntu wobec świata, w którym ideały ustępują przed prozą życia.
Ostatnia część rozmowy między Księdzem i Gustawem ujawnia jego podejście do ducha i rozumu. Jako typowy romantyk dopatruje się on głębszego sensu istnienia, mistycznego ducha, który napędza świat. Tym samym wierzy on w jego prym nad rozumem, reprezentowanym przez Księdza. Gustaw to mistyk, a zarazem człowiek religijny. Przenika on więc materialną naturę i prawa tego świata, poszukując głębszego znaczenia.
Analizując wszystkie trzy godziny dramatu, możemy pokrótce scharakteryzować Gustawa jako bohatera werterycznego. Jest on bowiem emocjonalnym, prawie szalonym idealistą o naiwnym podejściu do kobiet i miłości. Zarazem jednak cierpi na rozczarowanie światem, jego materialną codziennością. Niezrozumiany, wierzy w prym ducha nad rozumem i poszukuje prawd transcendentnych. Tym samym oddaje wiele z cech najsłynniejszego bohatera Goethego. Warto jednak pamiętać, że ta postawa zmieni się w trzeciej części dramatu. Wraz ze zmianą imienia na Konrad, bohater z werterycznego kochanka przeistoczy się w bajronicznego buntownika-patriotę.
Aktualizacja: 2024-12-10 11:10:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.