Antyczna komedia Arystofanesa „Chmury” powstała w V w. p.n.e. Utwór jest jednym z niewielu komedii, które przetrwały z tego okresu. Opowiada ona o losach Strepsjadesa (w polskim tłumaczeniu Wykrętowica) oraz Fejdippidesa (pol. Odrzykoń), którzy próbują pozbyć się długów zaciągniętych przez młodzieńca. Krytykuje ona postępowanie ówczesnej młodzieży ateńskiej oraz ich demoralizacji przez działania Sokratesa. Krytyka filozofa przez dramatopisarza miała opłakane skutki, ponieważ doprowadziła do skazania mistrza na śmierć.
Uniwersalizm to pogląd określający w Antyku na holistyczne ogarnianie zakresu tematycznego, bez rozdrabniania się na poszczególne części i uznając pełną dominację całości nad elementami. Oznacza to, że dzieła muszą łączyć się w większą, spójną całość (w przeciwieństwie do dramatów romantycznych). Zakłada również, że dany tekst pozostaje aktualny przez wieki, w różnych kręgach kulturowych. W zależności od epoki i autora, założenia uniwersalizmu były bardzo różne. Łączy je jednak spójność oraz ponadczasowa treść tekstu.
Główny aspekt uniwersalizmu antycznego w postaci połączenia wszystkich elementów w spójną całość, został zachowany w „Chmurach”. Długi zaciągnięte przez Fejdippidesa, o których czytelnik dowiaduje się na samym początku utworu, jest główną osią tematyczną komedii. Lekkomyślne postępowanie Odrzykonia i zaciągnięcie pożyczek na ojca, aby grać na wyścigach konnych, pociąga za sobą lawinę wydarzeń - pobyt w szkole sokratejskiej Strepsjadesa, a następnie Fejdippidesa, co zmienia mężczyznę nie do poznania. Arystofanes pokazuje w ten sposób, że decyzje człowieka wpływają nie tylko na niego samego, ale także jego najbliższe otoczenie. Ojciec i syn wzajemnie oddziałują na siebie złymi decyzjami - Strepsjades wymaga od syna pójścia do szkoły filozofa, choć młodzieniec ewidentnie nie chce tam iść. Podsuwa się do podstępu, gdy jego nauka u Sokratesa nie przynosi żadnych sukcesów.
Istotnym, ponadczasowym elementem utworu jest krytyka młodzieży przez autora. Uważa nowe pokolenie za zdemoralizowane, zepsute, nieposiadające żadnych wartości i pozbawione ambicji na przyszłość. Starsze pokolenie najczęściej chętnie uznaje osoby młode za nieznające życia i łatwo poddają je krytyce. Choć konflikt pokoleń nie jest wprost ukazany w utworze, a konflikt ojca z synem wynika z innych przesłanek, rozwijanie tego motywu metajęzykowego zdarza się często.
Dramatopisarz uznawał aktualny stan Aten za bardzo zły. Za przyczynę tych zmian w społeczeństwie Arystofanes uważa Sokratesa i jego nauki. Można tu dostrzec ponadczasowy motyw jednostki odrzuconej, niedocenionej przez sobie współczesnych, którzy skazują wielkiego filozofa na śmierć. Wybitni twórcy, przywódcy czy myśliciele często nie są szanowani i odkryci w swoich czasach, a dopiero po śmierci otrzymują należne honory.
W „Chmurach” zostały zrealizowane główne założenia antycznego uniwersalizmu. Choć różni się on w założeniach od tego średniowiecznego, niektóre punkty łączą wszystkie dzieła ukazujące ten pogląd, np. spójność dzieła oraz ponadczasowość na przestrzeni wieków. Jest to jeden z wielu powodów, aby uznać komedię Arystofanesa za wybitną i realizującą wiele ważnych motywów, obecnych również w dziełach późniejszych.
Aktualizacja: 2023-07-23 13:59:51.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.