Dramat „Tango” Sławomira Mrożka to współczesna opowieść o świecie po zaniku wszelkich form i niebezpieczeństwie, do którego taki stan rzeczy prowadzi. Historia rodziny Stomilów, zbuntowanego wobec buntu Artura i chamskiego Edka posiada jednak więcej ciekawych wątków.
Pokolenie Stomila i Eleonory stanowiło niegdyś awangardę postmodernizmu. Zbuntowali się oni przeciwko mieszczańskiemu zbiorowi form i zasad, obalając stare formy. Zrobili to wszystko w imię wolności. Tym samym stworzyli jednak rzeczywistość entropijną, zanarchizowaną i nijaką. Dom rodzinny Stomilów jest zagracony, a domownicy całymi dniami grają w karty.
Tego stanu rzeczy nie może znieść najmłodszy członek rodziny, Artur. Dwudziestopięcioletni mężczyzna czuje się ograbiony z własnego młodzieńczego buntu, który uważa za niezwykle istotny element dojrzewania. W świecie pozbawionym form i zasad nie może jednak dokonać tego aktu. Postanawia więc zbuntować się wobec rozpasania domowników, na powrót wprowadzając formę do wewnętrznego świata rodziny. W tym celu próbuje najpierw przekonać ojca do rozprawy z kochankiem matki — Edkiem. Następnie wpada na pomysł ślubu ze swoją kuzynką, Alą. Tradycyjna ceremonia byłaby jego zdaniem silną formą, wokół której rodzina mogłaby się zjednoczyć. Ostatecznie jednak dochodzi do wniosku, że nie może wskrzesić starych form, ponieważ obecnie są one jedynie pustymi gestami.
Artur kieruje się więc ku przejęciu władzy. W jego mniemaniu stanowi ona syntezę wolności oraz porządku, a tym samym drogę buntu wobec chaotycznego świata jego rodziny. Niestety, pod wpływem szoku wywołanego zdradą Ali, Artur daje się zabić Edkowi. Ten wprowadza zaś rządy silnej ręki. Tym samym bunt rozsadzający stare formy w imię afirmacji wolności utorował jedynie drogę dla totalitaryzmu.
Rodzina Artura składa się z trzech pokoleń. Rodzice głównego bohatera to dawni buntownicy, pokolenie, które obaliło stary porządek rzeczy. Babcia Eugenia i wuj Eugeniusz należeli właśnie do tego świata. Zbyt słabi, by przeciwstawić się wywołanemu chaosowi, zostali mu podporządkowani. Babcia zachowuje się i ubiera niczym nastolatka. Szanowny wuj, mimo iż nadal szanuje dawne obyczaje, przyjął postawę konformistyczną. Ich dom zarzucony jest gratami, często sprzed kilkudziesięciu lat. Na dodatek przebywa w nim podejrzany typ, niejaki Edek. Jedynym, który różni się od reszty, jest Artur — najmłodszy członek rodziny. Pragnie on przywrócić porządek, zapanować nad trawiącym ich wspólnotę chaosem.
W rodzinie wyraźnie zaakcentowany jest konflikt pokoleniowy. Artur nie potrafi dojść do porozumienia ze swoimi rodzicami, buntuje się przeciw ich bylejakości i rozpasaniu. Z kolei oni żyjąc w przekonaniu, iż ich rewolucja uwolniła przyszłe pokolenia. Z ich punktu widzenia próba przywrócenia formy przez Artura jest kompletnie bezsensowna. Konflikt ten przyjmuje formę groteskową, jest bowiem odwrócony — młodsze pokolenie pragnie porządku, starsze anarchii.
Sama rodzina Stomilów jest jednak głęboko dysfunkcyjna. Eleonora nie potrafi pełnić dla swojego syna roli matki, a dla męża partnerki. Stomil toleruje seksualne ekscesy żony. Najstarsze pokolenie pozbawione zostało jakiegokolwiek szacunku. W tym wszystkim największą ofiarą pozostaje Artur — dziecko wychowane w chaosie, które wręcz chorobliwie próbuje wprowadzić porządek tak obcy dla własnych rodziców.
Gombrowicz obrazuje w Tangu miłość na trzy różne sposoby: intelektualny, emocjonalny i cielesny. Artur prawdopodobnie kocha Alę szczerym uczuciem, który jednak niknie na tle nadawanej mu formy. Przez chęć uporządkowania ślubem rzeczywistości swojej rodziny, nie przekonuje do swoich uczuć wybranki, która sądzi, że mu nie zależy. Zdrada go więc z Edkiem, co załamuje młodego buntownika. Tym samym zawód miłosny staje się przyczyną klęski Artura, o dobitnie podkreśla Stomil: zabiło go uczucie zdradzone przez abstrakcje.
Miłość łączy również Eleonorę i Stomila. Dawniej kobieta wybrała artystę ze względu na bezkompromisową ideę buntu artysty. Obecnie jednak żar ich uczucia powoli dogasa. Nadal pozostają w trwałym związku intelektualnym. Eleonorę cieleśnie pociąga za to prymitywny Edek, z którym sypia od czasu do czasu. Robi to również dlatego, że chce wzbudzić jakąkolwiek reakcję męża wobec siebie. Stomil udaje, że nie dostrzega zdrady żony. Mimo deklarowanej wolności obyczajów, zachowanie żony go boli. Nie potrafi się jednak zdobyć na odwagę, aby przepędzić jej kochanka.
Sztuka pełni ważną rolę w życiu rodziny Stomilów. Ojciec Artura uważa się za pełnoprawnego artystę, ciągłego eksperymentatora. Być może dawniej nawet tak było, jednak obecnie sprawa ma się zgoła inaczej. Zaprezentowany przez Stomila eksperyment teatralny nie robi na nikim wrażenia, jest niezrozumiały. W swojej istocie polega jedynie na szokowaniu, co uwydatnia jego miałkość. Ojciec głównego bohatera nie jest już więc artystą, a jedynie niechlujnym intelektualistą, potrafiącym jedynie godzinami rozprawiać o sztuce.
Z kolei Eleonora pragnęła, by jej syn poszedł w ślady Stomila. Podczas ciąży z Arturem tańczyła nago pośród lasu, śpiewając. Chciała tym samym natchnąć dziecko w swoim łonie. Jest więc niezwykle zawiedziona, że syn pogardza sztuką oraz wszelkimi artystami.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.