Epopeja narodowa „Pan Tadeusz” stanowi ucieleśnienie mickiewiczowskiej idei narodowotwórczej. Wieszcz wierzył, że poeta poprzez swoje dzieła może zmienić kształt ducha swojego narodu, często dosłownie go utworzyć. Tym samym Mickiewicz pragnął przyszłym pokoleniom przekazać wizję złotego wieku kultury sarmackiej, dzięki której zbudowałyby swoją tożsamość i przetrwały nawet pod zaborami. Ujął tam zarazem mroczne strony sarmatyzmu, chcąc ostrzec przed nimi tworzący się naród. Chciał, aby Polacy dokonali przełomu w swojej kulturze, odrzucając dawne zło i stają się szlachetniejszymi dla przyszłości. Idee tą możemy dostrzec w jednej z głównych postaci epopei - Jacku Soplicy.
Spis treści
Wąsal Soplica jest w „Panu Tadeuszu” przedstawiony jako typowy warchoł. Człowiek ten posiadał niezwykłą odwagę, butę oraz pewne umiejętności w walce, które zaskarbiły mu szacunek zaścianka. Ten ostatni składał się z biednej szlachty, co czyniło niejako pana Jacka przywódcą miejscowych szaraczków. Dlatego też zwrócił na niego uwagę Stolnik Horeszko. Częstym zapraszaniem na zamek oraz odpowiednim traktowaniem pozyskał jego przyjaźń, dzięki czemu mógł realizować swoje zamierzenia polityczne.
Stolnik nie mógł jednak przewidzieć, że tego mężczyznę i jego córkę połączy zakochanie. W istocie był to mezalians, ponieważ Stolnik zaliczał się już do warstwy arystokratycznej, Soplica zaś był tylko szlachcicem. Tym samym poproszenie przez niego o rękę córki Horeszki było czynem niezwykle butnym. Dalej losy Soplicy są znane każdemu młodemu człowiekowi - córka Stolnika została wydana za kasztelana, warchoł ożenił się z biedną szlachcianką i spłodził syna. Kobieta zmarła jednak szybko po porodzie, on zaś popadł w pijaństwo. Pewnego dnia, wybrał się pod wpływem alkoholu pod oblężony przez Moskali zamek Stolnika. Tam też zastrzelił go. Wkrótce dały o sobie jednak znać wyrzuty sumienia.
Pod ich wpływem Soplica ulega odmianie. Postanawia odpokutować winy poprzez służbę na rzecz narodu - walczy w Legionach, a ostatecznie przyjmuje śluby kapłańskie i działa jako szpieg Napoleona. Bierze również pod opiekę córkę swojej dawnej ukochanej, którą wywieziono z mężem na Sybir. Pragnie kiedyś, by została żoną jego syna, przez co połączy oba zwaśnione rody. Ostatecznie zwany pod imieniem księdza Robaka poświęca życie, ratując ostatniego z rodu Horeszków.
Analizując życiorys Jacka Soplicy, od razu rzuca się w oczy ewidentny podział na dwa etapy: żywot warchoła przed zabiciem Stolnika i patriotyczne poświęcenie po tym wydarzeniu.
Przemiana Wąsala następuje na płaszczyźnie podejścia do społeczności. W czasach młodości bohater jest typowym zawadiaką, warchołem imponującym tłumom biednej szlachty, ale wykorzystującej swoje wpływy jedynie dla własnej korzyści. Widać tu ogromną analogię do domniemanych przyczyn upadku I Rzeczpospolitej, której słabą stroną była prywata i pieniactwo warstwy szlacheckiej. Niemałą rolę odegrał tu też serwilizm polityczny za pieniądze, podobny do zależności arystokraty Stolnika i szlachcica Soplicy. Jako ksiądz Robak przedkłada za to swoje życie nad losy narodu, służy mu oraz swojej społeczności z pokorą.
Mickiewicz buduje tu więc analogię, że stara Sarmacja była pieniactwem, które samo na siebie ściągnęło nieszczęście. Nowy, rodzący się w XIX wieku Naród Polski, będzie zbiorowością patriotów myślących przede wszystkim o swojej wspólnocie. Istotnym elementem tego odniesienia jest też fakt przemiany poprzez zbrodnie. Warcholstwo doprowadziło do osłabienia, a w konsekwencji upadku Rzeczpospolitej - jej swoistego zabójstwa. Zarazem jednak pokuta za tą „zbrodnię” otwiera nowe pokolenia na zmianę swojego postępowania ku bardzkiej patriotycznej. Niczym ksiądz Robak, Polacy obmyją w ranach grzechy przodków i dzięki temu dostąpią odkupienia - odzyskania niepodległej ojczyzny.
Aktualizacja: 2023-04-01 17:31:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.