Przemierzanie rozległych przestrzeni wiąże się z poznaniem. To nieunikniony tandem, wynikający z natury samej podróży. Każdy krok to nowe doświadczenie, miejsca nigdy niewidziane i związane z nimi doznania. Istotę podróży w wymiarze rzeczywistym musimy jednak zawsze wiązać z poznaniem wewnętrznym. Człowiek podczas wędrówki niejako wystawia siebie na próbę, pozwala mu to więc lepiej zrozumieć własną naturę. Prawda ta była oczywista od wieków, dlatego też mamy wiele dowodów na jej słuszność. Szczególnie mocno akcentuje ją literatura, dla której motyw podróży zawsze stanowił szeroką płaszczyznę twórczą. Dlatego oczywiste jest wykorzystanie dzieł literackich do szerszego omówienia wyżej podjętego problemu. Najlepiej będzie też wybrać teksty ważne dla kultury narodowej, ponieważ operują na znanym nam kodzie skojarzeń. W poniżej pracy wykorzystane będą więc „Kordian” Juliusza Słowackiego oraz Biblia, dokładnie zaś fragmenty Księgi Wyjścia.
Kordian jako postać niewątpliwie może zostać zaliczony do bohaterów dynamicznych. Spełnia bowiem podstawowe założenie takiej kreacji, czyli zmianę pod wpływem wydarzeń fabuły dzieła. Poznajemy go jako zakochanego w starszej od siebie dziewczynie młodzieńca, ewidentnie cierpiącego na „chorobę wieku”. Jest więc uderzająco podobny do Wertera — niechętny życiu, patetyczny i nieszczęśliwie kochający. Odróżnia go jedynie myśl zaszczepiona w trakcie rozmowy ze starym sługą Grzegorzem. Jest nią poszukiwanie idei, której warto by poświęcić życie. Kiedy chłopak ostatecznie doznaje zawodu miłosnego, a jego werterowskie samobójstwo nie dochodzi do skutku, wyrusza na poszukiwanie sensu swojego istnienia.
Zastosowany przez Słowackiego motyw podróży głównego bohatera związany jest również z motywem oświecenia. Kordian nie tylko wędruje po kontynencie, poznając ich mieszkańców. Styka się również z największymi prądami myślowymi epoki. Zmuszony jest też wyrobić sobie zdanie o każdym z nich. Obrazuje to wędrówkę realną jako sposobność nabywania doświadczeń. Gdyby Kordian nie rozpoczął podróży, nigdy nie miałby sposobu na przeżycie tych przygód, a przez nie zdobycia nowej wiedzy. Przez tę wiedzę jednak bohater testuje zarazem samego siebie, zmienia się, zdobywa mądrość. Oświecenie jest wędrówką wewnętrzną, której kolejne kroki odmierza się zmianami dokonanymi pod wpływem kontaktu z nowymi doznaniami.
Wyraz tego wzrastania i ostatecznego zrozumienia przekraczającego poznanie rozumowe, Słowacki daje podczas monologu na górze Mont Blanc. Tam właśnie Kordian dorasta, zostaje też niejako „wyniesiony” ponad innych ludzi. Jednak nie dokonałby tego i nigdy nie zrozumiał idei winkelriedyzmu bez wcześniejszego tułania się po kontynencie. Tutaj powinniśmy też pochylić się nad jeszcze jednym aspektem. Mianowicie wieszcz narodowy ukazuje nam przemianę bohatera z młodego i niezwykle wrażliwego chłopca w dojrzałego, oświeconego patriotę. Kordian w Spisku Koronacyjnym jest młodym mężczyzną. Wędrówka ma więc również ukryte znaczenie, jako symbol dorastania.
Jedną z najważniejszych wędrówek dla cywilizacji łacińskiej jest ta opisana w Księdze Wyjścia. Wyprowadzenie przez Mojżesza Izraelitów z Egiptu na pustynię obrazuje trudny proces kształtowania się Narodu Wybranego. Mało kto rozumie bowiem, dlaczego tułaczka po pustkowiach całego narodu trwała aż czterdzieści lat. Wytłumaczenie pada z ust samego proroka, który otrzymał je od Boga. Otóż Izraelici zbyt długo żyli pośród Egipcjan i naturalnie przejęli wiele z cywilizacji bardziej rozwiniętego ludu. Tyczyło się to między innymi rozumienie pojęć religijnych, jak też samego kultu. Zgrzeszyli więc bałwochwalstwem, mimo poznania natury Jedynego Boga. Dlatego wyprowadzone z Egiptu pokolenie musiało naturalnie odejść, a do Ziemi Obiecanej mogło wejść dopiero kolejne — wychowane już w przymierzu z Bogiem. Wędrówka jest więc wymianą pokoleń, ale też drogą duchową całego narodu. Dorasta on do tajemnicy Zbawienia, potrzebuje do tego jednak czasu i doświadczeń. Droga przez pustynię to też wyzwanie, sprawdzian. Możemy je rozumieć jako doświadczenie trudu. Jeżeli zaś zmniejszymy skalę i zaczniemy postrzegać tę opowieść pod kątem mądrości skierowanej do wierzącego człowieka, bez problemu odnajdziemy tu analogię z życiem. Tak jak Izraelici, człowiek musi codziennie zmagać się z prozaicznymi trudnościami egzystencji, zmieniając się wewnętrznie i zewnętrznie. Ostatecznie jednak czeka na niego Ziemia Obiecana — odpoczynek i radość zbawionych.
Podróż przynosi człowiekowi poznanie. Dzięki poruszaniu się w czasie i przestrzeni możemy stykać się z nowymi bodźcami, zyskiwać wiedzą o odległych krainach i ich mieszkańcach. Takie zachowanie leży wręcz w naszej naturze, wszak zawsze pociąga nas leżąca za horyzontem niewiadoma. Jednak, idąc za mądrością Buddy, można powiedzieć o człowieku, iż jest sumą własnych doświadczeń. To oznacza, że podróż ma też znaczenie wewnętrzne. Każde nowe doświadczenie zmienia nas, wymusza konfrontację i sprawdzian własnej natury. Niczym Kordian podczas swojej tułaczki po Europie, albo Izraelici, idąc przez pustynię, poznajemy lepiej siebie samych. Zarazem podróż jest więc przemieszczaniem fizycznym i duchowym istoty ludzkiej. Tym samym staje się jasne, dlaczego została wybrana za symbol dorastania. Jest ono bowiem połączeniem upływu czasu, w którym zmieniamy się od tych dwóch strony, ciągle pod wpływem nowych bodźców. Od takiego rozumienie podróży blisko już jest do ujęcia w jej jako przenośni całego życia, co zresztą robiono już od tysięcy lat. Zaskakującym może być fakt, ile znaczeń kryje się za tym jednym obrazem. Na psikus rozumu będzie zaś zakrawać, kiedy uświadomimy sobie odbytą wzdłuż tego tekstu wędrówkę. Nawet teraz, czytając spokojnie wypisane tutaj słowa, odbywamy podróż. Tym samym zmieniamy się bezpowrotnie. Oby tylko w dobrym kierunku.
Ostatnia aktualizacja: 2023-03-17 11:40:27
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.