Niewiele jest tak dobrze znanych mitów, jak historia o Tezeuszu i Ariadnie. Na jej podstawie powstał nawet związek frazeologiczny "nić Ariadny", oznaczający wskazówkę do rozwiązania bardzo trudnego problemu. Sam labirynt również ma teraz oddzielne od mitu znaczenie, również w literaturze. Jego motyw oznacza zagubienie, problem mogący pogrążyć człowieka w najgorszym znaczeniu tego słowa. Jest też jednak rozumiany jako wyzwanie, któremu trzeba sprostać. Widać więc, z jak bardzo wyrafinowanym motywem literackim mamy styczność. Dlatego, dla przybliżenia go w powyższej pracy zostaną przeanalizowane równie interesujące dzieła. Będą to: oryginalny mit o Tezeuszu i Ariadnie w opracowaniu z Mitologii Jana Parandowskiego oraz Proces Franza Kawki.
Mit Tezeusza i Ariadny jest w istocie przeniesieniem pewnych historycznych wydarzeń na kanwę fantastyczną. Kultura Minojska to poświadczona cywilizacja, która początkowo dominowała nad prymitywnymi Achajami (praprzodkami Greków). Ich potężne budowle musiały wydawać się barbarzyńskim przybyszom istnymi matniami, a w połączeniu z poświadczonym kultem byka daje to już bardzo dużo do myślenia.
W micie Kreteńczycy pobierają haracz od Aten w postaci młodych dziewcząt pożeranych przez potwornego Minotaura. Można domniemywać, że przodkowie ateńczyków byli podlegli imperium Minosa, który osłabiał ich wzrost poprzez zabieranie żywego trybutu (lub istotnie ich bycze bóstwa były krwawe i żądały dziewic na ofiary). Niemniej wyraźnie widać tutaj problem walki słabszego z silniejszym. Tezeusz musi zmierzyć się z nim dla dobra społeczności, zagłębiając w głąb osławionego labiryntu. Matnia ta wyraźnie reprezentuje tutaj złożony problem ugody między wielkimi kulturami starożytności - koegzystencji wymagającej wielkiego wyczucia od młodego władcy.
Minotaur zaś to ucieleśnienie pierwotnej grozy - siły czającej się w sercu labiryntu i łaknącej krwi. Byk to znamienity symbol, w wielu kulturach był zarazem symbolem zła, jak również płodności. Jego połączenie z człowiekiem symbolizuje nieuporządkowane, zwierzęce instynkty w sercu Tezeusza. Wielki wojownik mógłby im ulec, zwyczajnie niszcząc Kretę i Ateny wyniszczającym konfliktem. Zamiast tego decyduje się jednak na znalezienie rozwiązania pokojowego - poskromienie bestii zagrażającej istotnie dwóm krainom. Minotaur był bowiem więźniem labiryntu, umieszczonym tam z powodu swojej niszczycielskiej furii. W tym zadaniu pomaga kobieta, roztropna Ariadna ze swoją nicią. Jeżeli labirynt symbolizuje problem matni politycznej, z którą zmaga się młody władca, a potwór to jego własne krwawe instynkty, Ariadna stanowi symbol kobiety pozwalającej każdemu mężczyźnie dorosnąć. Jej nić to zaś wyznaczenie ścieżki przez labirynt - czysta, dobra idea, dla której władca się poświęca.
Franz Kafka napisał swój Proces w konwencji utworu surrealistycznego. Jednym, z motywów jakich użył do podkreślenia zagubienia swojego bohatera, jest właśnie labirynt. Stanowi go tutaj nie tylko plątanina korytarzy, kolejnych biur i urzędów. Równie realnymi ścianami tego monolitu są alienujące bohatera społeczeństwo oraz potęga biurokracji.
Tak naprawdę Kafka ukazuje problem zagubienia człowieka w labiryncie stworzonej przez monolit państwowy rzeczywistości - jest sam, a jakaś potężna obecność zdaje się planować matnię, w którą został zgoniony. Mamy tu więc zarówno tajemnicze miejsce, jak też zamieszkującego je potwora. Kafka również stawia swojego bohatera przeciwko labiryntowi oraz jego mieszkańcowi. W przeciwieństwie jednak do Tezeusza nie wychodzi on zwycięsko z tego starcia. Życiorys autora może podpowiadać, że dzieje się tak z powodu jego niedojrzałości.
Skomplikowane przeniesienie relacji z ojcem na potężny, nieprzyjazny byt wszechogarniającego molocha biurokracji idealnie wpasowywałby się w tę hipotezę. Niemniej może to również oznaczać przeświadczenie o niemożliwości pokonania, czy choćby zrozumienia labiryntu - jednostka byłaby wtedy skazana na samotność i wieczne błądzenie pośród nieprzyjaznego świata. Istota labiryntu jest jednak zawsze ta sama - zagubienie, będące śmiertelnym wyzwaniem.
Często czujemy się zagubieni, zarówno w przestrzeni, jak też sferach życia wewnętrznego. Wszyscy jesteśmy więc swoistymi Tezeuszami, zmuszonymi do ruszenia w głąb labiryntu istnienia. Czekające tam na nas bestie to w rzeczywistości nie pół zwierzęce hybrydy, a nasze własne leki i zdziczenie - groza, która zawsze śpi na dnie umysłu. Przebycie tego tajemniczego gmachu kosmosu jest jednak konieczne. Stanowi nie tylko wyraz odwagi, ale również stawienia czoła wyzwaniu samego istnienia. Nicią, która nas przez niego przeprowadzi, jest upór oraz piękne idee, odróżniające człowieka od zwierzęcia. Minotaur wszak nie potrafił znaleźć wyjścia ze swojego więzienia - dlatego pozostał jedynie potworem, zdolnym pożerać słabszych. Nić Ariadny wyprowadziła Tezeusza z labiryntu. Miejmy nadzieję, że każdy z nas znajdzie taką w swoim życiu.
Widzisz błąd lub nieścisłość? Zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.
Ostatnia aktualizacja: 2022-10-20 21:58:46
Nasze opracowania udostępniane są całkowicie bezpłatnie wyłącznie w celach edukacyjnych. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.