Wydarzenia historyczne w Lalce

„Lal­ka” Bo­le­sła­wa Pru­sa to przy­kład pol­skiej po­wie­ści re­ali­stycz­nej. Jed­nym z za­ło­żeń tego ga­tun­ku było umiesz­cze­nie ak­cji w kon­kret­nym miej­scu i cza­sie. W tym przy­pad­ku są to lata 1878-1879. Nie­mniej na kar­tach książ­ki, głów­nie w roz­dzia­łach za­ty­tu­ło­wa­nych jako „Pa­mięt­nik sta­re­go su­biek­ta” po­ja­wia­ją się od­wo­ła­nia do istot­nych wy­da­rzeń XIX wie­ku. Pod wzglę­dem kształ­to­wa­nia lo­sów bo­ha­te­rów oraz at­mos­fe­ry spo­łecz­no-po­li­tycz­nej szcze­gól­nie waż­ne są czte­ry z nich:

Spis treści

• Powstanie styczniowe (1863-64)
• Wiosna Ludów (1848)
• Wojna rosyjsko-turecka (1877-78)
• Powstanie listopadowe (1830-31)
• Inne wydarzenia historyczne z lat 1878-1879

Powstanie styczniowe (1863-64)

To kluczowe wydarzenie historyczne, które miało wpływ na życie bohaterów „Lalki”. Było to nie­uda­ne po­wsta­nie prze­ciw­ko im­pe­rium ro­syj­skie­mu, szcze­gól­nie ze wzglę­du na ogrom­ną dys­pro­por­cję sił mię­dzy po­wstań­ca­mi i prze­ciw­ni­ka­mi. Po po­raż­ce zry­wu na­ro­do­wo­wy­zwo­leń­cze­go na Po­la­ków na­ło­żo­no do­tkli­we re­pre­sje, w tym rów­nież eko­no­micz­ne. 

W po­wie­ści po­wsta­nie stycz­nio­we jest wspo­mnia­ne w kon­tek­ście bio­gra­fii głów­ne­go bo­ha­te­ra — Stanisława Wokulskiego. W mło­do­ści wal­czył on w sze­re­gach, za co zo­stał ze­sła­ny na Sy­bir. Nie­usu­wal­nym śla­dem mie­się­cy spę­dzo­nych w mro­zie są czer­wo­ne ręce Wo­kul­skie­go, z któ­rych kpi Iza­be­la Łęcka. Doświadczenie powstania i zsyłki miały ogromny wpływ na jego późniejsze losy. Po po­wro­cie bo­ha­ter pró­bu­je od­na­leźć się w świe­ce, pra­cu­jąc w han­dlu i gro­ma­dząc ma­ją­tek. Po po­wro­cie Prócz Wo­kul­skie­go by­ły­mi po­wstań­ca­mi są też Szuman i Szlangbaum.

Wiosna Ludów (1848)

Se­ria narodowowyzwoleńczych buntów przetaczająca się przez Europę, z któ­ry­mi wie­lu Po­la­ków łą­czy­ło na­dzie­ję na od­zy­ska­nie nie­pod­le­gło­ści. Wio­sna Lu­dów była zwią­za­na ze wkro­cze­niem na sce­nę po­li­tycz­ną kla­sy ro­bot­ni­czej. Nie­ste­ty wy­da­rze­nia z 1848 roku nie przy­nio­sły bez­po­śred­nich zmian po­li­tycz­nych na te­re­nach za­bo­rów. W „Lal­ce” wspo­mnia­ne zo­sta­ło po­wsta­nie na Wę­grzech, w któ­rym walczyli Ignacy Rzecki i August Katz. 

Wojna rosyjsko-turecka (1877-78)

To­czo­ne na te­ry­to­rium Buł­ga­rii starcie o panowanie nad Bałkanami. Wy­gra­na przez Ro­sję do­pro­wa­dzi­ła do po­wsta­nia nie­za­leż­nych państw Ru­mu­nii, Ser­bii, Czar­no­gó­ry i Księ­stwa Buł­gar­skie­go. To wła­śnie na tę woj­nę wyjeżdża Stanisław Wokulski, by zarobić na aprowizacji wojsk rosyjskich. Pie­nią­dze po­mno­żo­ne w tym cza­sie przy­no­szą mu awans fi­nan­so­wy, co otwie­ra przed nim drzwi do ary­sto­kra­tycz­nych sa­lo­nów i umoż­li­wia re­ali­za­cję ma­rzeń o zdo­by­ciu ręki Iza­be­li Łęc­kiej. 

Powstanie listopadowe (1830-31)

Dru­gi naj­gło­śniej­szy zryw narodowowyzwoleńczy Polaków, któ­ry skoń­czył się po­raż­ką. W „Lal­ce” wspo­mi­na­ny przez pre­ze­so­wą Za­sław­ską ze wzglę­du na stry­ja Wo­kul­skie­go, Sta­ni­sła­wa. Uczest­ni­czył on w po­wsta­niu, ale nie do­cze­kał się god­ne­go na­grob­ka.

Cho­ciaż po­wsta­nie li­sto­pa­do­we ma mniej bez­po­śred­nie zna­cze­nie dla fa­bu­ły, sta­no­wi on ważne tło historyczne dla starszych bohaterów powieści, ta­kich jak Igna­cy Rzec­ki. Męż­czy­zna z sen­ty­men­tem wspo­mi­na cza­sy walk o nie­pod­le­głość, a w jego pa­mięt­ni­kach od­naj­du­je­my od­nie­sie­nia do wy­da­rzeń, któ­re ukształ­to­wa­ły po­ko­le­nie jego ojca. 

Inne wydarzenia historyczne z lat 1878-1879

Na kan­wach „Lal­ki” czy­tel­nik może do­wie­dzieć się nie tyl­ko o wy­da­rze­niach hi­sto­rycz­nych ma­ją­cych wpływ na ży­cie bo­ha­te­rów, ale rów­nież o naj­śwież­szych dla nich in­for­ma­cjach. O wie­lu z nich wspo­mi­na Rzec­ki na ła­mach swo­je­go pa­mięt­ni­ka, inne prze­wi­ja­ją się w tle. Są to: zamach anarchisty Maksa Hodla na Cesarza Wilhelma I z 11 maja 1878 roku, konflikty austriacko-bośniackie, wojna w Afganistanie (oraz jej ko­niec na ko­rzyść An­gli­ków rok póź­niej), zamach na króla Alfonsa hiszpańskiego i króla Humberta włoskiego oraz kolonialne starcie Anglii z afrykańskimi Zulusami czy dżuma w okolicach Astrachania. Oprócz tego wy­da­rze­nia z cza­sów nie­co póź­niej­szych: działalność włoskiego karbonariusza Garibaldiego oraz śmierć Ludwika Napoleona w 1873 roku.

Bo­le­sław Prus umiesz­cza wzmian­ki o hi­sto­rycz­nych wy­da­rze­niach w „Lal­ce” dla lep­sze­go umo­co­wa­nia ak­cji po­wie­ści w po­za­li­te­rac­kiej rze­czy­wi­sto­ści. Opi­su­jąc wy­da­rze­nia z roku 1878-1879 od­wo­łu­je się do po­stu­la­tu po­wie­ści re­ali­stycz­nej, na­ka­zu­ją­cej umiesz­cze­nie fa­bu­ły w spe­cy­ficz­nych re­aliach hi­sto­rycz­nych. Za­ra­zem uda­je mu się rów­nież za­pre­zen­to­wać, jak bieg historii splata się z życiem jednostek. 

---

Prze­czy­taj tak­że: Warszawa w Lalce

Ak­tu­ali­za­cja: 2024-10-02 21:09:07.

Sta­ra­my się by na­sze opra­co­wa­nia były wol­ne od błę­dów, te jed­nak się zda­rza­ją. Je­śli wi­dzisz błąd w tek­ście, zgłoś go nam wraz z lin­kiem lub wy­ślij ma­ila: kon­takt@po­ezja.org. Bar­dzo dzię­ku­je­my.