„Lalka” Bolesława Prusa to przykład polskiej powieści realistycznej. Jednym z założeń tego gatunku było umieszczenie akcji w konkretnym miejscu i czasie. W tym przypadku są to lata 1878-1879. Niemniej na kartach książki, głównie w rozdziałach zatytułowanych jako „Pamiętnik starego subiekta” pojawiają się odwołania do istotnych wydarzeń XIX wieku. Pod względem kształtowania losów bohaterów oraz atmosfery społeczno-politycznej szczególnie ważne są cztery z nich:
Spis treści
To kluczowe wydarzenie historyczne, które miało wpływ na życie bohaterów „Lalki”. Było to nieudane powstanie przeciwko imperium rosyjskiemu, szczególnie ze względu na ogromną dysproporcję sił między powstańcami i przeciwnikami. Po porażce zrywu narodowowyzwoleńczego na Polaków nałożono dotkliwe represje, w tym również ekonomiczne.
W powieści powstanie styczniowe jest wspomniane w kontekście biografii głównego bohatera — Stanisława Wokulskiego. W młodości walczył on w szeregach, za co został zesłany na Sybir. Nieusuwalnym śladem miesięcy spędzonych w mrozie są czerwone ręce Wokulskiego, z których kpi Izabela Łęcka. Doświadczenie powstania i zsyłki miały ogromny wpływ na jego późniejsze losy. Po powrocie bohater próbuje odnaleźć się w świece, pracując w handlu i gromadząc majątek. Po powrocie Prócz Wokulskiego byłymi powstańcami są też Szuman i Szlangbaum.
Seria narodowowyzwoleńczych buntów przetaczająca się przez Europę, z którymi wielu Polaków łączyło nadzieję na odzyskanie niepodległości. Wiosna Ludów była związana ze wkroczeniem na scenę polityczną klasy robotniczej. Niestety wydarzenia z 1848 roku nie przyniosły bezpośrednich zmian politycznych na terenach zaborów. W „Lalce” wspomniane zostało powstanie na Węgrzech, w którym walczyli Ignacy Rzecki i August Katz.
Toczone na terytorium Bułgarii starcie o panowanie nad Bałkanami. Wygrana przez Rosję doprowadziła do powstania niezależnych państw Rumunii, Serbii, Czarnogóry i Księstwa Bułgarskiego. To właśnie na tę wojnę wyjeżdża Stanisław Wokulski, by zarobić na aprowizacji wojsk rosyjskich. Pieniądze pomnożone w tym czasie przynoszą mu awans finansowy, co otwiera przed nim drzwi do arystokratycznych salonów i umożliwia realizację marzeń o zdobyciu ręki Izabeli Łęckiej.
Drugi najgłośniejszy zryw narodowowyzwoleńczy Polaków, który skończył się porażką. W „Lalce” wspominany przez prezesową Zasławską ze względu na stryja Wokulskiego, Stanisława. Uczestniczył on w powstaniu, ale nie doczekał się godnego nagrobka.
Chociaż powstanie listopadowe ma mniej bezpośrednie znaczenie dla fabuły, stanowi on ważne tło historyczne dla starszych bohaterów powieści, takich jak Ignacy Rzecki. Mężczyzna z sentymentem wspomina czasy walk o niepodległość, a w jego pamiętnikach odnajdujemy odniesienia do wydarzeń, które ukształtowały pokolenie jego ojca.
Na kanwach „Lalki” czytelnik może dowiedzieć się nie tylko o wydarzeniach historycznych mających wpływ na życie bohaterów, ale również o najświeższych dla nich informacjach. O wielu z nich wspomina Rzecki na łamach swojego pamiętnika, inne przewijają się w tle. Są to: zamach anarchisty Maksa Hodla na Cesarza Wilhelma I z 11 maja 1878 roku, konflikty austriacko-bośniackie, wojna w Afganistanie (oraz jej koniec na korzyść Anglików rok później), zamach na króla Alfonsa hiszpańskiego i króla Humberta włoskiego oraz kolonialne starcie Anglii z afrykańskimi Zulusami czy dżuma w okolicach Astrachania. Oprócz tego wydarzenia z czasów nieco późniejszych: działalność włoskiego karbonariusza Garibaldiego oraz śmierć Ludwika Napoleona w 1873 roku.
Bolesław Prus umieszcza wzmianki o historycznych wydarzeniach w „Lalce” dla lepszego umocowania akcji powieści w pozaliterackiej rzeczywistości. Opisując wydarzenia z roku 1878-1879 odwołuje się do postulatu powieści realistycznej, nakazującej umieszczenie fabuły w specyficznych realiach historycznych. Zarazem udaje mu się również zaprezentować, jak bieg historii splata się z życiem jednostek.
Aktualizacja: 2024-10-02 21:09:07.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.