Różne są oblicza władzy przedstawiane w literaturze. Motyw władcy i obranego przez niego sposobu sprawowania rządów jest jednym z ważniejszych wątków w dziełach literackich różnych epok, od starożytności po współczesność. Kwestia władzy należy do kategorii problemów ponadczasowych. Odpowiedzialność za państwo i jego obywateli wymaga bowiem nie tylko siły, ale też rozwagi, mądrości i zdolności przewidywania konsekwencji swoich decyzji. W literaturze spotkać można liczne przedstawienia władców z różnych epok i czasów; władców dobrych, sprawiedliwych i troszczących się o swój lud, jak również tych, którzy okazali się nieudolni, czy bezwzględni. Na szczególne przybliżenie i opisanie zasługują jednak sylwetki takich królów jak Priam z Troi, znany z „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego, oraz Kreon, postać przedstawiona w tragedii Sofoklesa znanej pod tytułem „Antygona”. Obaj są antycznymi władcami, dlatego można porównać i ocenić ich postawy oraz sposoby prowadzenia rządów, co pozwala dostrzec różnice między władcą biernym a despotycznym.
Priam jest władcą Troi w momencie rozpoczęcia się jej konfliktu z Grekami spowodowanego porwaniem Heleny przez jego syna, Parysa. Kochanowski, zainspirowany „Iliadą” Homera, postanowił uczynić Priama centrum swej sztuki, aby ukazać go jako niekompetentnego władcę. Nie jest to pamięć czy hołd dla Priama - Kochanowski opisuje go jako króla unikającego odpowiedzialności i chętnie zrzucającego ciężar decyzyjny na niższych szczeblem polityków. Priam nie poczuwa się do odpowiadania przed swoim narodem za czyny syna, mimo że porwał on Helenę, czym przyczynił się do wybuchu wojny. Postawa Priama to model władcy, który nie spełnia swojej roli obrońcy i przewodnika narodu, co w konsekwencji prowadzi do jego klęski.
Król Priam ignoruje także przepowiednię własnej córki, Kasandry, która wieszczy upadek Troi. Chociaż ma obok siebie mądrych doradców, takich jak Antenor, nie korzysta z ich rad. Woli pozostać biernym, skupionym na prywatnych interesach. Ulega natomiast kaprysom swojego syna Aleksandra (Parysa), którego egoistyczne zachowanie doprowadza do zguby całe państwo. Priam nie dostrzega konsekwencji swojego braku zdecydowania. Podejmuje decyzje, kierując się jedynie własnym dobrem, co ostatecznie czyni go fatalnym władcą.
Z kolei Kreon jest władcą aktywnym, starającym się dbać o swoich poddanych, jednak jego rządy opierają się na surowych i nieprzejednanych zasadach. Kreon to despota, jakiemu wydaje się, że tylko bezwzględna władza pozwoli mu utrzymać porządek i doprowadzić Teby do rozkwitu. Dlatego też surowo karze Polinika, uznając go za zdrajcę, aby dać przykład innym potencjalnym buntownikom. Nie pozwala również Antygonie pochować brata, nawet mimo iż kieruje się ona prawem boskim, domagając się godnego pochówku dla rodzeństwa.
Dla Kreona prawo ustanowione przez człowieka jest najważniejsze i nie przewiduje on żadnych od tego odstępstw. Gotów jest nawet skazać na śmierć narzeczoną własnego syna, co ukazuje jego bezwzględność. Jego surowe rządy opierają się nie na miłości i zaufaniu poddanych, lecz na strachu i autorytecie. Mimo to Kreon angażuje się w swoje rządy o wiele bardziej niż Priam, konsekwentnie dbając o swoje prawa i autorytet w oczach poddanych. Choć jego decyzje są bezwzględne, to przynajmniej wykazuje on determinację i poświęcenie dla państwa.
Priam i Kreon to dwaj zupełnie różni od siebie władcy, inni pod względem podejścia do poddanych i władzy. Pierwszy z nich jest słaby, bierny, faworyzuje syna i nie potrafi wziąć na siebie odpowiedzialności za własne państwo. Z kolei drugi to władca despotyczny, ale aktywny, gdyż stosuje równe prawo wobec wszystkich i nie pozwala na okazywanie słabości. Obie te postawy pokazują skrajne sposoby sprawowania władzy, które w końcowym rozrachunku prowadzą do tragedii.
Aktualizacja: 2025-02-14 20:32:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.