Nowela „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej jest baśniowym wspomnieniem powstania styczniowego oraz ludzi, którzy w tej walce poświęcili swoje życie dla ojczyzny. Mimo że nie udało im się wygrać i odzyskać niepodległości kraju, to traktowani są oni jak bohaterowie, a Orzeszkowa zdecydowała się na uczczenie ich pamięci swoją nowelą. Sam tytuł utworu jest także znaczący, oznacza on bowiem „chwała zwyciężonym” i jest parafrazą łacińskiego powiedzenia vae victis (biada zwyciężonym). Według Orzeszkowej zwycięstwo nie było bowiem najistotniejszym aspektem walki o wolność. W literaturze oraz w historii znaleźć można inne przykłady walk, w których klęska uznana została za chwalebną, a pokonani okazali się być tak naprawdę moralnymi zwycięzcami starcia.
W literaturze przykładem klęski, która okazała się być chwalebna i tak naprawdę oznaczała zwycięstwo jest ta, która pojawia się w powieści poetyckiej Adama Mickiewicza zatytułowanej „Konrad Wallenrod”. Dzieło to opisywało bowiem losy Litwina, tytułowego Wallenroda, którego rodzinna wieś została zniszczona w czasie ataku wojsk krzyżackich, on sam zaś został przez najeźdźcę przygarnięty i wychowany. W pewnym momencie Wallenrod spotyka starego, litewskiego śpiewaka, Halbana, który rozbudza w nim miłość do Litwy.
Od tamtej pory całe życie Wallenroda skupia się na dwóch aspektach - nienawiści do Krzyżaków i chęci uwolnienia Litwy spod ich wpływu. W tym celu ponownie opuszcza Litwę - na którą wcześniej zbiegł wraz z Halbanem i gdzie poślubił księżniczkę Aldonę - i wraca do szeregów zakonu wraz z nową tożsamością i zostaje Wielkim Mistrzem. Nie cieszy się on jednak swoją pozycją, tylko wykorzystuje ją do powstrzymywania najazdów Krzyżaków na swoją ojczyznę.
Wallenrod nie jest jednak w stanie powstrzymać wojny między państwem krzyżackim a Litwinami i wkrótce dochodzi do walk. Konrad dowodzi armią Krzyżaków i jako Wielki Mistrz może być praktycznie pewien ich zwycięstwa. Decyduje się jednak na zdradę swojego wojska, dzięki czemu Litwa zwycięża. Wallenrod ponosi więc klęskę jako dowódca Zakonu Krzyżackiego, jest jednak ona chwalebna, ponieważ przyczynia się do zwycięstwa jego rodaków i uwolnienia Litwy od jej wroga.
Innym przykładem chwalebnej klęski może być powstanie w getcie warszawskim. Uwięzieni w nim Żydzi nie mieli najmniejszych szans na powodzenie swojego czynu zbrojnego, od początku byli oni skazani na porażkę, ze względu na różnice w siłach i zaopatrzeniu obu walczących stron. Podjęli się jednak tego wysiłku, ponieważ w ich oporze nie chodziło o zwycięstwo, tylko o odzyskanie godności oraz o wybranie sposobu, w jaki odeszli z tego świata. Na śmierć byli skazani od samego początku, nie dali się jednak zabić, a za to odeszli z bronią w ręku, broniąc się przed agresją i nienawiścią okupanta.
Powstańcy z getta warszawskiego mogli się po prostu poddać, ponieważ wiedzieli, że ich walka nie ma szans powodzenia, zadecydowali jednak, że są rzeczy ważniejsze niż zwycięstwo i zdobyli się na ten heroiczny krok, dając przykład innym, jak wygląda godna śmierć. W przypadku tego czynu zbrojnego jak najbardziej uzasadnione jest użycie określenia „chwała zwyciężonym”. Powstańcy przegrali i zginęli, jednak okazali się być moralnymi zwycięzcami tego konfliktu, historia zaś stoi nieodmiennie po ich stronie i to im przyznaje rację.
W historii świata oraz w literaturze znaleźć można więc wiele przykładów tego, że nie zawsze klęska oznacza przegraną, a zwycięstwo nie jest jedyną rzeczą, do jakiej można dążyć. Bohaterowie tacy jak powstańcy z getta warszawskiego mimo przegranej są wciąż pamiętani, a wspomnienie ich odwagi jest przekazywane kolejnym pokoleniom.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.