Ludzkość ogromne znaczenie od zawsze przykłada do obyczajowości - przywiązuje się do struktur, schematów działania, tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie i zwyczajów, które wiążą ze sobą całe grupy społeczne. Nie inaczej było w wieku XVIII w Europie, kiedy to społeczeństwo wytworzyło charakterystyczną dla tego okresu obyczajowość. Jej odbicie znaleźć można w dziełach literackich pochodzących z tamtego okresu. Portret obyczajowości społecznej odnaleźć więc można w dziełach znanego francuskiego komediopisarza, Moliera, na przykład w jego utworze „Skąpiec” oraz w „Świętoszku”. W obu utworach Molier zawarł bowiem liczne odniesienie do obyczajowości obowiązującej w jego czasach.
Molier w „Skąpcu” wprowadza swoich odbiorców do domu francuskiej rodziny z XVII wieku. Składa się ona z ojca - Harpagona - i dwójki dzieci, Elizy i Kleanta. Matka dzieci zmarła i tym samym nie uczestniczyła w ich wychowaniu. Na podstawie dynamiki tej relacji, Molier pokazuje, jak funkcjonowała ówczesna rodzina. Najważniejszą osobą był bowiem ojciec i to on decydował o każdej kwestii, a przede wszystkim kontrolował finanse. Odbijało się to na poziomie życia Kleanta i Elizy, Harpagon był bowiem chorobliwym skąpcem, który oszczędzał na wszystkim. Nie mieli oni jednak możliwości odebrania mu dostępu do rodzinnych finansów, mimo że należały im się one prawnie po śmierci matki i po osiągnięciu pełnoletności.
Autorytet ojca ich jednak paraliżował. Władza rodziców nad dziećmi w tamtych czasach była nieograniczona - Harpagon mógł dowolnie zadecydować o losach Elizy i Kleanta, a obyczaj wymagał od nich podporządkowania się ojcu. To on decydował także o ich małżeństwach i wybierał osoby, z którymi Eliza i Kleant mieli je zawrzeć. Prowadzi to prosto do kolejnego obyczaju, jakim było w tamtych czasach swatanie.
Kojarzenie ze sobą par było całkowicie normalną praktyką, co ograniczało możliwości poznania nowych ludzi bez udziału osób trzecich. Małżeństwa traktowane były raczej jak transakcje i układy, nie zaś manifestacje uczuć. W ten sposób wykorzystywał je także Harpagon, aranżując dla swoich dzieci związki, które miały mu przynieść korzyści finansowe. W społeczeństwie XVII wieku panował na dodatek kult pieniądza i jego gromadzenia, stąd postawa Harpagona, który chce się jak najbardziej wzbogacić na małżeństwach swoich dzieci.
Na dodatek warto spojrzeć jeszcze na sytuację Elizy, która jako kobieta nie miała dostępu do pieniędzy, nie miała też żadnej możliwości, by je zarobić. Była całkowicie uzależniona od decyzji ojca, a później męża. To ograniczenie kobiet także jest symptomatyczne dla obyczajowości XVII wieku.
W „Świętoszku” czytelnik otrzymuje poszerzony obraz obyczajowości, jaką może znać ze „Skąpca” i historii Harpagona i jego dzieci. W utworze ukazane zostają podobne aspekty obyczajowości, co w pozostałych dziełach Moliera, czyli władza rodziców nad dziećmi, małżeństwa jako układy finansowe, swatanie oraz w tym tekście również zostają one przez Moliera wyśmiane.
W dziele tym Molier sięga także po krytykę obyczajowości związanej z religią, tworząc postać Tartuffe’a. Bohater ten, chcąc osiągnąć pewne korzyści, wykorzystuje naiwność Orgona oraz jego rodzinę, posługując się przy tym wizerunkiem osoby bardzo religijnej i oddanej Bogu. Swoje działanie opierał on bowiem na tym, że w tamtej epoce obyczajowość była silnie powiązana z religią i wzbudzała w społeczeństwie posłuch i szacunek. Nie można było niczego odmówić osobie, która działała zgodnie z bożym prawem i według jego obyczajów.
W „Świętoszku” wola ojca także jest praktycznie święta, a podporządkowanie się jej jest zgodne z panującym obyczajem. Dlatego też córka Orgona, Marianna, nie jest w stanie sprzeciwić się ojcu, gdy ten chce ją wydać za Tartuffe’a. Jest to zresztą zgodne z panującym obyczajem, według którego małżeństwo było środkiem do osiągnięcia konkretnych planów, nie zaś wyrazem uczucia między małżonkami. Marianna może zatem stać się ofiarą łatwowierności ojca, ponieważ nie ma ona realnego wpływu na własne życie. Tak prezentowała się bowiem sytuacja kobiet w wieku XVII.
Podobnie reaguje jej brat, Damis, który zostaje przez ojca wydziedziczony i wyrzucony z domu. Przyzwyczajony do wypełniania ojcowskiej woli Damis opuszcza dom rodzinny, naginając się do żądania ojca. Charakterem ówczesnej obyczajowości jest także głęboka lojalność wobec rodziny. Mimo wydziedziczenia Damis wciąż jest gotów pomóc ojcu, gdy okazuje się, że Tartuffe oszukał go i wykorzystał.
Molier stworzył więc w wielu swoich dziełach kompleksowy obraz francuskiej obyczajowości wieku XVII i wypunktował jej największe wady i słabości. Ubrał je w formę komedii, jednak wciąż z jego tekstów wyłania się obraz społeczeństwa, które podlegało często okrutnym zasadom, zwłaszcza w przypadku młodych ludzi, a najbardziej - młodych kobiet. Narażeni byli ono bowiem na aranżowane małżeństwa, przynoszące korzyści ich rodzicom, a kobiety na dodatek nie były w stanie same na siebie zarabiać czy rozporządzać majątkiem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.