Ja­kie są spo­so­by wal­ki ze złem i mo­ral­nym upad­kiem czło­wie­ka? Omów za­gad­nie­nie na pod­sta­wie Zbrod­ni i kary Fio­do­ra Do­sto­jew­skie­go. W swo­jej od­po­wie­dzi uwzględ­nij rów­nież wy­bra­ny kon­tekst.

Autorką opracowania jest: Marta Grandke.

Motyw walki dobra ze złem oraz powstrzymywanie moralnego upadku człowieka obecny jest w literaturze od zarania dziejów, a szczególnie mocno obecny jest w dziełach opartych na chrześcijańskim ujęciu etyki. Człowiek toczy w sobie wewnętrzną walkę, w której czasami górę biorą najgorsze instynkty i zachowania, a czasami wygrywa jego dobra natura. Od zawsze poszukiwane są także sposoby na to, jak ostatecznie pokonać zło i powstrzymać moralny upadek człowieka, nie znaleziono jednak uniwersalnego rozwiązania tego problemu, podobnie jak nie stwierdzono, czy człowiek z natury jest dobrą czy złą istotą. Obraz tych zmagań oraz metody walki ze złem znaleźć można w wielu dziełach literackich, na przykład w dziele Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara” oraz w powieści-paraboli Alberta Camusa zatytułowanej „Dżuma”.

„Zbrodnia i kara” jest powieścią, która opowiada o walce dobra ze złem, moralności z upadkiem człowieczeństwa. Główny bohater, Rodion Raskolnikow, uważa się bowiem za człowieka, którego nie dotyczą zwykłe ograniczenia, nie obowiązuje go etyka czy prawo. W swojej opinii jest jednostką tak wybitną, że wymyka się standardowemu pojmowaniu dobra i zła. Dlatego też decyduje się zamordować starą lichwiarkę, ponieważ sądzi, że jest to zbrodnia moralnie usprawiedliwiona i nie popełnia on złego czynu.

Raskolnikow myli się jednak i jego czyn prowadzi go do moralnego upadku - zło zwycięża w jego duszy. Jednak nie oznacza to, że umysł Raskolnikowa przestaje się bronić przed popełnionym złem. Bohatera zaczynają dręczyć wyrzuty sumienia, które nie pozwalają mu zaznać spokoju. Klęska głównego bohatera, który dopuścił się zła, jego poczucie winy, to metody walki ze złem i moralnym upadkiem człowieka. Ukazując jego porażkę, autor tym samym daje do zrozumienia człowiekowi, że przed złem można i należy się bronić, że można walczyć z pokusą popełnienia moralnie niewłaściwych czynów.

W przypadku Raskolnikowa walka ze złem nie odbywa się tylko w jego duszy. Wspiera go w niej bowiem jego ukochana, Sonia, która postępuje jak na dobrą chrześcijankę przystało. Sonia obrazuje inne metody walki ze złem, jakimi jest chrześcijaństwo, sakramenty, wybaczenie grzechu. Nie odrzuca ona Raskolnikowa jako grzesznika i mordercy, tylko wspiera go w dążeniu do pokuty i przyjęcia kary za swoje winy. Z pomocą chrześcijaństwa człowiek może bowiem walczyć ze złem i chronić swoją duszę przed moralnym upadkiem. Sonia jest tego przykładem - pracuje jako prostytutka, co kojarzy się z jednoznacznie źle, znajduje się ona przez to na marginesie społeczeństwa, jednak dziewczyna nie pozwala sobie na ostateczny upadek i z pomocą wiary walczy o swoją duszę, próbuje zachować w sobie dobro. Ostatecznie w „Zbrodni i karze” dobro zwycięża - Raskolnikow przyznaje się do popełnionej zbrodni i odbywa swoją karę na Syberii.

W „Dżumie” Alberta Camusa zło przyjmuje inną postać niż w utworze Dostojewskiego. Dzieło to jest bowiem powieścią-parabolą, a tytułowa dżuma jest po prostu metaforą zła, z którym walczą mieszkańcy miasta Oran. Przyjmują oni różne postawy walki ze złem wyobrażonym jako epidemia dziesiątkująca społeczeństwo. Dżuma jest bowiem złem tkwiącym w człowieku, jego upadkiem ubranym w kostium zakaźnej choroby. Mieszkańcy Oranu radzą sobie z nim na różne sposoby.

Doktor Rieux poświęca się całkowicie walce ze złem - leczy chorych, próbuje znaleźć lekarstwo na szalejącą chorobę i odczuwa moralny obowiązek pomocy innym mieszkańcom miasta. Aktywnie zwalcza więc szalejące zło. W podobny sposób w walce ze złem ryzykuje swoje życie Jean Tarrou, który również próbuje swoim działaniem zwalczyć zło. Dziennikarz Rajmond Rambert z kolei początkowo chciał egoistycznie uciec przed złem, ocalić siebie, ale ostatecznie włączył się do aktywnej walki z nim. Obserwacja zła sprawiła, że zmienił się jako człowiek, przedefiniował swój własny kodeks moralny i zmienił priorytety. Z kolei ojciec Paneloux przyjął dżumę, a tym samym zło, jako karę za grzechy ludzkości, jaką zesłał na świat Bóg. Nie wszyscy jednak chcą pokonać zło, niektórzy bohaterowie wykorzystują je do swoich celów, tak jak robił to Cottard.

Camus w swojej powieści prezentuje więc wiele różnych postaw wobec zła i pokazuje, że ludzie nie zawsze reagują na nie tak samo. Jedni chcą aktywnie je zwalczać, inni przyjmują je jako element swojego losu, a jeszcze inni cieszą się nim i widzą w nim okazję do zaspokajania własnych egoistycznych potrzeb i kaprysów. Camus pokazuje też, że zło ostatecznie przegrywa, nawet jeśli nie wszyscy bohaterowie próbowali je pokonać i walczyć z nim. Zaznacza jednak, że zło nie znika ze świata, tylko czeka na kolejną okazję, by zaatakować.

Literatura prezentuje więc różne metody walki ze złem i z moralnym upadkiem człowieka. Pokazuje, że ludzie zazwyczaj próbują stawiać mu opór, nawet jeśli wydaje im się, że są to zagadnienia, które ich nie dotyczą. Autorzy sugerują także, że zło można co prawda pokonać, ale nigdy nie znika ono całkowicie z tego świata i tylko czeka na kolejną okazję, by wniknąć w ludzkie dusze.


Przeczytaj także: Cze­go moż­na do­wie­dzieć się o na­tu­rze ludz­kiej z li­te­ra­tu­ry? Omów za­gad­nie­nie na pod­sta­wie Zbrod­ni i kary Fio­do­ra Do­sto­jew­skie­go. W swo­jej od­po­wie­dzi uwzględ­nij rów­nież wy­bra­ny kon­tekst.

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.