Utwór Bolesława Prusa Z legend dawnego Egiptu można bez żadnych wątpliwości zaliczyć do grona nowel. Spełnia on bowiem wszystkie najważniejsze cechy tego rodzaju utworów literackich. Będą to kolejno:
Poniższa paca omówi po kolei każdy z tych elementów, wskazując na jego istnienie w utworze Bolesława Prusa.
Zaczynając od krótkiej formy utworu i narratora w trzeciej osobie, nie trzeba kierować uwagi na skomplikowane detale. Samo dzieło literackie ma zaledwie kilkanaście stron. Narrator od samego początku jest zaś trzecioosobowy, niezaangażowany w fabułę noweli.
Kolejną rzucającą się w oczy rzeczą jest brak opisów przyrody czy też choćby innych elementów otoczenia. Bolesław Prus ogranicza się jedynie do lakonicznych wzmianek potrzebnych do zarysowania danej sceny. Wspomniane są łódki na rzece Nil, pająk, który ukąsił Horusa czy pora dnia (noc). Niemniej próżno jest szukać dłuższego opisu tych zjawisk, skupiającego się na oddaniu detali. Wyjątek stanowić może płaszcz wodza Nubijczyków, choć również nie zajmuje wiele miejsca. Co więcej, autor nie skupia się również na opisach bohaterów. O Ramzesie dowiedzieć się można jedynie, iż miał prawie sto lat, Horus zaś trzydzieści.
Jednowątkowość fabuły zamyka się w prostej i krótkiej historii jednej nocy w starożytnym Egipcie. Oto stary faraon Ramzes został złożony do łoża chorobą. Ciągłość władzy musi zostać zachowana, posyła więc pierścień symbolizujący panowanie do swego wnuka, Horusa. Ten zaś Stary władca sprawował despotyczne rządy, uczynił jednak państwo imperium. Nowy planuje reformy, chce być bardziej miłosierny. Jednak nim wprowadza w życie cokolwiek, umiera od ukąszenia pająka, stary Ramzes zaś wraca do zdrowia.
Wątek Horusa snującego plany reform i jego straszliwy los to jedyny wątek tej noweli. Co więcej, istnieje tutaj tylko jeden prawdziwy bohater, książę Egiptu. Ramzes wypowiada się tylko początkowo, urzędnicy dworu stanowią zaś postaci epizodyczne. Mocno zarysowanym momentem kulminacyjnym całego utworu jest śmierć Horusa chwilę przed wiadomością o uzdrowieniu Ramzesa. Chociaż przez dużą część noweli zdajemy sobie sprawę z nieuniknionego końca młodszego mężczyzny, to jednak jego koniec ubrano w bardzo dramatyczną formę. Odrzuca kolejne edykty, pada na podłogę i ostatecznie umiera, gdy do sali wkracza sługa.
Motyw utworu stanowi zarówno jego puentę. Autor umieszcza ją zarówno na końcu, jak i początku utworu. Stanowią ją cytat: Patrzcie tedy, że marne są ludzkie nadzieje wobec wyroków, które Przedwieczny ognistymi znakami wypisuje na niebie. Motywem przewodnim noweli jest więc przeznaczenie człowieka, brak jego kontroli nad losem. Ramzesowi zostaje bowiem przepowiedziane, iż w noc trwania fabuły utworu ginie członek jego rodu. Wydawać by się mogło, że chodzi o niego, tymczasem to Horus ponosi śmierć. Przeznaczenie, objawione wśród gwiazd dla astronoma, spełnia się niezależnie od ludzkich nadziei. Ukazuje to śmierć Horusa, który ostatnimi resztkami sił roni dwie smutne łzy.
Z legend dawnego Egiptu to nowela pozytywistyczna, która może być odczytywana w różnoraki sposób. Podnosi zarówno motyw prometeizmu, jak i krytykę autokratyzmu. Dostrzegalne są w jej treści również pewne motywy społeczne, a nawet ekonomiczne. Najbardziej jednak zwraca uwagę na małość człowieka w obliczu jego oczywistego przeznaczenia. Tm samym, choć jest daleka od starożytnych dzieł, zbliża się wielce wydźwiękiem do tragedii Sofoklesa.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.