Aleksander Fredro to jeden z największych polskich komediopisarzy. Szczególną estymą wśród rodaków cieszy się jego Zemsta. Wielokrotnie adaptowana na potrzeby filmowe, w tym przez Andrzeja Wajdę, zyskała sobie grono szczerych fanów. Jaki rodzaj komizmu reprezentuje sobą ten utwór? Wszak jako komedia szafuje humorem, ten zaś podlega ocenie i klasyfikacji. Oczywiście rodzajów komizmu w Zemście jest najmniej kilka. Jednym z najbardziej widocznych jest komizm charakterów, hrabia Fredro był bowiem mistrzem w tworzeniu niezapomnianych postaci. Co jednak oznacza samo pojęcie komedii charakterów i czym objawia się w powyższym dziele?
Komedia, jaką znamy dzisiaj, jest jedną z dwóch gatunków dramatu, obok tragedii. Obejmuje ona utwory, których główną właściwością jest komizm. Zemsta nie odbiega od innych tego typu dzieł znacząco, posiada wszystkie jej cechy. Charakteryzuje się więc następująco:
Dzieło Fredry scharakteryzować można przy tym jako komedię charakterów. Tego typu utwór nie bazuje na skomplikowanej intrydze, ani też fabule. Ta druga śledzone jest niejako mimo woli, służy raczej przedstawianiu zmagań postaci między sobą. Komedia charakterów zbudowana jest bowiem na ścieraniu się różnych, niejednokrotnie odmiennych, osobowości bohaterów. To właśnie z takich starć bierze ona swoje sytuacje komiczne, one są powodem śmiechu i motorem zabawnych sytuacji. W Zemście można wyróżnić kilka postaci nadających komediowy ton swoimi charakterami lub też stanowiących swoiste przeciwieństwa dla siebie nawzajem. Z takiego kontrastu również wypływa tutaj humorystyczny element utworu.
Komizm charakterów w Zemście podzielić można zasadniczo na dwa rodzaje. Pierwszym z nich jest swoisty kontrast między parami postaci. Stanowiąc swoje przeciwieństwa, wywołują ścieraniem się ze sobą zabawne sytuacje. To podstawowe narzędzie komedii charakterów, w Zemście wręcz będące motorem napędowym fabuły. Drugim rodzajem będą postaci stworzone jako śmieszne same z siebie. Nie potrzebują one wtedy nikogo w akompaniamencie, niemniej ich spotkanie z innymi tego typu postaciami wywołuje sytuacje komiczne
Sztandarowa para charakterów całego utworu. Rejent i Cześnik określeni są jako "ogień, woda" co miałoby określać różnicę ich charakterów. Same nazwiska stanowią tutaj już element komiczny, przedstawiają bowiem najważniejsze ich cechy.
Cześnik to typowy raptus i warchoł, szybko wpada w złość. Rejent zaś sprawia wrażenie pobożnego i cichego, w rzeczywistości jest jednak dwulicowym podstępnym lisem. Ich konflikt to oś fabularna utworu, chociaż spotykają się istotnie tylko dwa razy w ciągu całej komedii. Wystarczy to jednak, by wywołać zabawną sytuację, z której pochodzi słynne "fugas chrustas". Bez siebie nawzajem obaj szlachcice również stanowią elementy komediowe.
Gniewny charakter Cześnika powoduje, iż nie ma on cierpliwości, przez co ma kłopoty z mało inteligentnym sługą Dyndalskim. Nie bez powodu posiada również śmieszne powiedzenie, mianowicie "mocium panie". Z kolei Rejent jest zabawny poprzez swoją udawaną pobożność i dwulicową naturę. Stanowi ona bowiem przerysowaną cechę tej postaci. Obaj sarmaci zaś są po części typowymi personifikacjami głównych wad narodu Polskiego.
Papkin to najzabawniejsza postać utworu. Podczas jego trwania ściera się praktycznie z każdym i zawsze wywołuje to salwy śmiechu. Ten wiecznie biedny obdartus z tchórzem za skórą istnieje tylko po to, by rozśmieszać publiczność. Zachowuje się w sposób przerysowany, kłamie i wyolbrzymia czyny. Brak odwagi Papkina powoduje wiele zabawnych sytuacji, gdy próbuje uniknąć lania ze strony któregoż ze szlachciców, lub też innej postaci. Zakochany, Papkin również powoduje jedynie śmiech.
Podstolina ma charakter kobiety sprytnej, chciwej i niestałej. Jest wdówką w średnim wieku, której atuty cielesne jeszcze nie przeminęły i która chętnie wróciłaby do romansowania. Tego typu charakter powoduje szereg zabawnych sytuacji, gdy ściera się on z innymi postaciami. Szczególnie widać to podczas rozmowy z Wacławem, gdy Podstolina ma swoje pięć minut w utworze. Rozmowa między nią i Rejentem Milczkiem przypomina nieco rozmowę konspiratorów.
Element komediowy w rozmowach Podstoliny z innymi bohaterami polega zazwyczaj na jej dwulicowym udawaniu słabej i mało inteligentnej kobiety. Tymczasem jest ona bardzo sprytna, wręcz przebiegła. Urodziwa kobieta w jej wieku, zalecająca się do młodszego mężczyzny, również stanowi swego rodzaju element rozrywkowy utworu. To iż Podstolina nie zauważa pewnej niestosowności tej sytuacji, wywołuje w widzu rozbawienie. Fredro zaś doskonale o tym wie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.