Rodzinna okolica odgrywa dla większości osób bardzo istotną rolę. Chociaż coraz częściej się przeprowadzamy, aby zdobyć lepszą pracę lub wykształcenie, ojczyzna pozostaje domem, do którego chętnie wracamy. Mimo postępującej globalizacji, to właśnie w rodzinnych stronach kształtuje się nasz charakter. Poczucie własnej tożsamości i dobre wspomnienia sprawiają, że wielu emigrantów tęskni za miejscowością, w której się urodzili. Motyw małej ojczyzny często powraca też w literaturze. Działo się to szczególnie w czasach zaborów, gdy Polacy zostali pozbawieni swojej ojczyzny. Mimo wszystko tożsamość narodowa przetrwała, dzięki szacunkowi do tradycji. Autorzy starali się uchwycić w swoich dziełach dawne obyczaje i ponadczasowe wartości, aby przypomnieć rodakom, o jaką ojczyznę walczą. Jako przykład mogą posłużyć epopeja Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” oraz powieść Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”.
Mickiewicz opisał w utworze swoją rodzinną Litwę. Przyszedł tam na świat i się wychował. Pozostała więc dla niego swojego rodzaju Arkadią, którą nieustannie wspominał w dorosłym życiu. Mickiewicz, podobnie jak wielu polskich artystów, udał się na emigrację do Paryża. Chociaż znajdował się w pięknym mieście, będącym centrum europejskiej kultury i sztuki, nie czuł się szczęśliwy. Wciąż tęsknił za ojczyzną i miał nadzieję na odzyskanie niepodległości. Postanowił więc dodać rodakom otuchy, opisując miejsce, w którym pielęgnuje się dawne tradycje i hołduje się ponadczasowym wartościom. Umieścił więc akcję epopei w Soplicowie, które stało się ostoją polskości. Jego gospodarz - Sędzia Soplica, był tradycjonalistą, patriotą i doskonałym gospodarzem. Stanowił pozytywny przykład szlachcica, który jest wzorem do naśladowania dla pozostałych przedstawicieli tej warstwy społecznej.
Soplicowo to Litwa w soczewce. Na przykładzie jednej wsi, Mickiewicz chciał przedstawić, jak dobrze i spokojnie żyje się w jego ojczystych stronach. Bohaterowie są dobrymi ludźmi oddanymi ojczyźnie, choć oczywiście posiadają też swoje wady. Istotną częścią epopei są też rozbudowane opisy przyrody. Mickiewicz wielokrotnie podkreślił piękno i wyjątkowość litewskiej natury. Bohaterowie, którzy nie potrafią docenić jej piękna np. Hrabia czy Telimena, są przedstawieni raczej w pobłażliwym tonie. Litwa była dla Mickiewicza bezpiecznym miejscem, gdzie zawsze mógł się schronić. Nawet, gdy nie było to fizycznie możliwe, uciekał do niej myślami. Jest to doskonale widocznie w otwierającej epopeję Inwokacji. Mickiewicz podkreślił też znaczenie Matki Boskiej w jego rodzinnych stronach. Oznacza to, że na Litwie ludzie żyją w zgodzie z Bogiem.
Motyw ojczyzny pojawia się również w powieści pozytywistycznej pisarki Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”. Autorka opisała dworek szlachecki w Korczynie i wieś Bohatyrowiczów - szlachty zaściankowej. Orzeszkowa podkreślała, że każdy człowiek jest przywiązany do swojej ziemi. Nie jest to wyłącznie miejsce zamieszkania i pracy, ale tradycja i tożsamość. Ten sam dom był zamieszkiwany przez rodzinę od pokoleń. Trudno było więc sobie wyobrazić, że mogłoby się to zmienić.
Groźba utraty rodzinnej siedziby była więc dla bohaterów tragedią. Benedykt Korczyński obawiał się bankructwa i przejęcia majątku przez Rosjan, dlatego procesował się z Bohatyrowiczami. Bohater musiał zdradzić swoje dawne ideały, aby walczyć o zachowanie miejsca, w którym się wychował. Benedykt stał się nieustępliwy i bardzo surowy wobec chłopów oraz szlachty zaściankowej. Uboższe warstwy społeczne walczyły o godny byt ciężką pracą. Szlachta zaściankowa była jednak dumna ze swojego przodka Jana, który wywalczył herb szlachecki własnym wysiłkiem. Prowadzili więc skromne życie i pielęgnowali dziedzictwo swoich przodków, jak tylko mogli najlepiej. Szlachta zaściankowa nie wstydziła się ciężkiej pracy, czym z pewnością zasłużyła na szacunek.
W powieści Orzeszkowej opisy natury również odgrywają bardzo ważną rolę. Pisarka podkreślała piękno natury nad Niemnem. Była też przekonana, że istnieje silny związek między przyrodą a człowiekiem. Niemen był nie tylko piękny, ale posiadał też znaczenie symboliczne. Oznaczał stałość. Wciąż płynął w tym samym miejscu, chociaż okoliczni ludzie i budynki się zmieniali. Można go więc porównać do nieprzemijalności małej ojczyzny, która zawsze odgrywa w życiu człowieka bardzo ważną rolę. Autorka zdaje się też wartościować bohaterów według ich przywiązania do ojczystej ziemi. Postaci pozytywne były pracowite i pozostawały w bliskiej relacji ze swoją małą ojczyzną. Brak kontaktu z naturą i rodzimymi stronami sprawiał, że ludzie stawali się słabi i pozbawieni kręgosłupa moralnego. Okolice Niemna również można porównać do mitycznej Arkadii. Szlachta pozostawała tam wierna dawnym obyczajom i utrzymywała bliski kontakt z naturą.
Mickiewicz i Orzeszkowa doskonale ukazali, jak duży wpływ na życie człowieka ma jego mała ojczyzna. Można odnieść wrażenie, że to więź z rodzimą ziemią sprawia, że człowiek pozostaje wierny najważniejszym wartościom. Zaniedbanie rodowego dziedzictwa jawi się więc, jako ogromny błąd, a wręcz - grzech.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.