Dobre i złe oblicze szlachcica-Sarmaty na przykładzie przemiany Jacka Soplicy

Autorką opracowania jest: Adrianna Strużyńska.

Tytuł poematu epickiego Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” sugeruje, że głównym bohaterem jest Tadeusz Soplica. W rzeczywistości jednak, najważniejszym wątkiem utworu są losy Jacka Soplicy, ojca Tadeusza. Bohater jest postacią szczególną, ponieważ przeszedł przemianę wewnętrzną. Na jego przykładzie, można więc zaobserwować zarówno pozytywne, jak i negatywne cechy szlachty. Jacek Soplica nie jest typowym bohaterem romantycznym. Nie był nadwrażliwym, melancholijnym młodzieńcem, pozbawionym energii do działania. Posiadał jednak cechy bohatera romantycznego. Przeszedł przemianę z nieszczęśliwego kochanka w wojownika o wolność.

W młodości, Jacek Soplica posiadał cechy typowe dla szlachcica sarmaty. Był towarzyski, z łatwością zjednywał sobie ludzi, dzięki czemu posiadał duże poparcie wśród okolicznej szlachty. Właśnie dlatego, zainteresował się nim Stolnik Horeszko. Zamożny magnat zaprzyjaźnił się z Jackiem, żeby zapewnić sobie większe poparcie na sejmikach. Gdy jednak Stolnik wydał swoją córkę za kasztelana, ujawniła się gwałtowna natura Jacka.

Soplica okazał się dumny, pamiętliwy i skory do gniewu. Nie potrafił również zapanować nad emocjami, co doprowadziło do tragedii. Soplica pojawił się w okolicach zamku, gdy rodzina Horeszków została zaatakowana przez Moskali. Jacek wpadł w furię, gdy zobaczył, jak dobrze Stolnik radzi sobie z obroną. Stracił więc panowanie nad sobą i zastrzelił Stolnika. Jacek przejawiał też typowe negatywne cechy sarmaty w swoim małżeństwie. Poślubił skromną, ubogą dziewczynę, której nie kochał. Śmierć żony i zamordowanie Horeszki sprawiły, że Soplica popadł w alkoholizm. Skłonność do nadużywania alkoholu również była typowa dla szlachty sarmackiej.

Wizerunek Jacka z młodości to przykład negatywnego wizerunku szlachcica sarmaty. Urażona duma sprawiła, że Soplica zabił swojego rodaka, broniącego się przed Moskalami. Zamiast zapomnieć o dawnych krzywdach i pomóc Horeszkom, Jacek zemścił się na ojcu swojej dawnej ukochanej. Jego postępowanie doprowadziło do poważnych konsekwencji. Konieczność wyjazdu na emigrację była najmniej poważną z nich. Pomagając Moskalom, Soplica przyczynił się do wywiezienia Ewy i jej męża na Syberię. Oboje tam zmarli, przez co Zosia Horeszko została sierotą. Jacek umocnił też pozycję Moskali w okolicy, za co miał nawet zostać sowicie wynagrodzony. Mimo wszystkich swoich wad, Soplica posiadał jednak także pozytywne cechy, typowe dla szlachty. Był doskonałym strzelcem i lubianym w towarzystwie gawędziarzem. Charakterystyczny dla tej warstwy społecznej był też jego wygląd. Jacek posiadał sumiaste wąsy, od których był nazywany Wąsalem.

Soplica przeszedł przemianę, po której wciąż posiadał cechy typowe dla szlachty. Stał się jednak postacią zdecydowanie pozytywną. Jacek przestał kierować się urażoną dumą i żalem. Zdał sobie sprawę, że jego zawód miłosny nie jest najważniejszym problemem, z jakim musi się zmierzyć. Soplica zaczął kierować się dobrem ojczyzny. Ujawniły się więc pozytywne cechy szlachcica sarmaty: patriotyzm, odwaga oraz zręczność w boju. Przemianę Jacka symbolizowało też przyjęcie nowej tożsamości. Założył zakonny habit i zaczął przedstawiać się jako ksiądz Robak. Porównywał się więc do jednego z najbardziej słabych zwierząt, pełzających w prochu. Jacek porzucił szlachecką dumę i stał się pokornym człowiekiem, działającym dla dobra ojczyzny. Soplica wykorzystał swój talent strzelecki w dobrym celu. Walczył w wojsku napoleońskim i wsławił się w bitwach pod Jeną, Samosierrą i Hohenlinden.

Jacek starał się odkupić swoje winy. Wykorzystał więc szlachecką dumę w dobry sposób. Postanowił zaopiekować się osieroconą Zosią. Powierzył ją więc pod opiekę Telimenie i łożył na wychowanie dziewczynki. Przebywając za granicą, troszczył się też o przyszłość swojego syna Tadeusza, znajdującego się pod opieką Sędziego. W końcu, Soplica postanowił wrócić na Litwę. Nie ujawniał jednak swojej tożsamości. Jacek wciąż stawiał ojczyznę na pierwszym miejscu. Troszczył  się o przyszłość Tadeusza, ale też działał, aby wywołać powstanie na Litwie i przygotować okoliczną szlachtę na przybycie wojsk napoleońskich. Soplica pełnił rolę emisariusza, przenoszącego wieści z zagranicy.

Jacek odegrał również bardzo ważną rolę podczas zajazdu na Soplicowo. Po ataku Moskali, dostarczył broń. W dużej mierze przyczynił się do zwycięstwa litewskiej szlachty. Uratował też życie Gerwazego i Hrabiego. Przed śmiercią, ksiądz Robak wyznał swoją prawdziwą tożsamość i dokonał spowiedzi. Gerwazy przebaczył mu winy i wyznał, że Stolnik przed śmiercią wykonał w jego kierunku znak krzyża. Soplica mógł więc umrzeć spokojny. Po śmierci, publicznie przywrócono mu dobre imię. Podkomorzy ogłosił przed okolicznymi mieszkańcami wszystkie zasługi Soplicy. Jacek pośmiertnie otrzymał też odznaczenie Legii Honorowej.

Jacek Soplica jest postacią pozytywną, chociaż posiada liczne wady i dopuścił się strasznego czynu. Nic nie było w stanie usprawiedliwić morderstwa. Soplica zrobił jednak wszystko, żeby odkupić swoje winy. Soplica jest więc zarówno pozytywnym, jak i negatywnym przykładem szlachcica sarmaty.


Przeczytaj także: Jacek Soplica – ksiądz Robak jako bohater romantyczny

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.