Charles Baudelaire, fot: Félix Bracquemond, CC0, via Wikimedia Commons
Utwór Charlesa Baudelaire'a „Padlina” jest jednym z najbardziej znanych dzieł autora. Ukazał się w 1857 roku w tomiku „Kwiaty zła” i wywołał skandal obyczajowy. Baudelaire zestawił ze sobą sielankowe piękno krajobrazu z odrażającym obrazem kobiecych zwłok.
Spis treści
Wiersz składa się z dwunastu czterowersowych strof. Baudelaire był parnasistą, dlatego przywiązywał dużą wagę do doskonałości formy. Utwór jest więc rytmiczny, co oddaje ruch rozkładającego się ciała. Wszystkie strofy są zbudowane według tego samego schematu. Pierwszy i trzeci wers są trzynastozgłoskowe, a drugi i czwarty - ośmiozgłoskowe. Pojawiają się rymy krzyżowe.
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się do swojej ukochanej. Pojawiają się więc apostrofy („Przypomnij sobie, cośmy widzieli, jedyna, w ten letni tak piękny poranek”, „Gwiazdo mych oczu, słońce mojego żywota, pasjo moja i mój aniele”, „Taka będziesz kiedyś, o wdzięków królowo, po sakramentach ostatnich”). Osoba mówiąca wspomina martwe ciało, które pewnego dnia znaleźli podczas porannego spaceru. Wiersz opiera się na kontraście między sielankowym, letnim krajobrazem a naturalistycznym opisem rozkładającego się ciała.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Pojawiają się liczne epitety („piękny poranek”, „plugawa padlina”, „nogami zadartymi lubieżnej kobiety”, „potężnej Naturze”, „zgniłym brzuchu”, „larw czarne zastępy”, „ciecz gęsta”, „ruchem rytmicznym”, „tchem zaraźliwym”, „urodę kwietniową”, „kości bratnich”, „mogilnej ciemności”, „zetlałej miłości”), metafory („niedbała i cyniczna otwarła sekrety brzucha pełnego zgnilizny”, „szkielet przepysznej budowy, co w kwiat rozkwitał jaskrawy”, „wzdęte niepewnym odetchnieniem ciało samo się w sobie mnożyło”, „upodobnisz się do tego błota, co tchem zaraźliwym zieje”, „zejdziesz pod ziół żyznych urodę kwietniową, by gnić wśród kości bratnich”) oraz porównania („wnętrza larw czarne zastępy wypełzały ściekając z wolna jak ciecz gęsta”, „wszystko się zapadało, jarzyło, wzbijało, jak fala się wznosiło”, „czerwie biegły za obcym im brzmieniem muzycznym jak wiatr i woda bieżąca”, „forma świata stawała się nierzeczywista jak szkic, co przestał nęcić”). Zastosowano również kolokwializmy i wulgaryzmy („plugawa padlina, „prażąc to ścierwo, „wyszarpać ochłap z zewłoku), personifikacje („błękit oglądał szkielet przepysznej budowy”, „much orkiestra”) oraz wykrzyknienia („Gwiazdo mych oczu, słońce mojego żywota, pasjo moja i mój aniele!”, „Tak!”).
Twórczość Baudelaire'a epatuje erotyką, brzydotą i złem. Z powodu swojego buntu przeciwko tradycji, religii i obowiązującym kanonom piękna, poeta wielokrotnie był oskarżany o obrazę moralności. Podobnie było w przypadku utworu „Padlina”. Piękno, młodość i witalność zderzają się w nim z brzydotą i rozkładem.
Początek wiersza sugeruje, że czytelnik będzie miał do czynienia z sentymentalnym, romantycznym dziełem, w którym podmiot liryczny wspomina przyjemny spacer w towarzystwie ukochanej. Jest przekonany, że kobieta pamięta, jak wybrali się na przechadzkę w letni poranek. Można spodziewać się, że po apostrofie do ukochanej nastąpi opis romantycznego spotkania. Dzieje się jednak inaczej. Romantyczny nastrój niszczy znalezisko, którego dokonali zakochani. Osoba mówiąca wspomina, jak trafili na zwłoki kobiety, znajdujące się w zaawansowanym stopniu rozkładu. Opisuje je w naturalistyczny sposób, nie szczędząc czytelnikowi drastycznych szczegółów. Przyglądała się ciału jak naukowiec, pragnący poznać kolejne etapy rozkładu ludzkiego ciała.
Zmarła kobieta zostaje odarta z człowieczeństwa. Podmiot liryczny nie czuje żadnego respektu wobec śmierci. Odnosi się do ciała z pogardą, nazywa je „plugawą padliną”, „ścierwem”, „zewłokiem” i „błotem”. Odnosi się do zwłok kobiety jak do padłego zwierzęcia. Płeć znalezionych zwłok prawdopodobnie nie jest przypadkowa. Osoba mówiąca traktuje zmarłą z pogardą i w podobny sposób traktuje swoją ukochaną. Z jednej strony zapewnia ją o miłości, a z drugiej przypomina jej, że kiedyś również będzie wyłącznie rozkładającym się ciałem.
Baudelaire często był oskarżany o mizoginię. Podmiot liryczny czuje do swojej ukochanej pożądanie, ale też porównuje ją do znalezionych przy drodze zwłok. Jego słowa stanowią nawiązanie do średniowiecznej maksymy memento mori (pamiętaj o śmierci). W tej chwili jego ukochana jest atrakcyjną, zdrową kobietą. Kiedyś jednak umrze, tak jak każdy człowiek. Zostanie pochowana i zostawiona na pastwę robactwa. Podmiot liryczny uważa się za potężniejszego od ukochanej. Sądzi, że gdy ona umrze, on wciąż będzie żył w „formie i treści boskiej”, a może nawet zaszczyci zmarłą cząstką swojej dawnej miłości.
W wypowiedzi podmiotu lirycznego obrzydzenie przeplata się z fascynacją. Opisuje nie tylko wygląd, ale też nieznośny zapach, który unosił się ze zwłok. Jego ukochana prawie zemdlała, ale podmiot liryczny wpatrywał się w ciało, dokładnie rejestrując każdy jego element. Nogi martwej kobiety są uniesione do góry, być może przed śmiercią padła ofiarą gwałtu. Sposób przedstawienia jej ciała jest szokujący. Posiada elementy turpizmu, czyli fascynacji brzydotą, ale też nekrofilii.
Martwa kobieta jest jednocześnie odrażająca i kusząca. Podmiot liryczny nazywają ją lubieżną oraz podziwia doskonałą budowę jej szkieletu. Zmarła ujawnia światu wszystkiego swoje sekrety, ponieważ zostaje oddana w panowanie Natury, zapisanej wielką literą, aby podkreślić jej potęgę. Śmierć jednego organizmu zapewnia pożywienie innym. Na ciele kobiety żerują muchy, larwy, czerwie, a nawet pies. Zwłoki rytmicznie się poruszają, ze względu na intensywną pracę zgromadzonych w nich organizmów. Można więc stwierdzić, że w pewnym sensie człowiek jest nieśmiertelny. Jego ciało umiera, ale tą materią żywią się inne stworzenia.
Naturalistyczny opis zwłok szokuje czytelnika i przyciąga jego uwagę. Poeta stara się w ten sposób przekazać przypomnienie o kruchości i ulotności ludzkiego życia. Ukochana podmiotu lirycznego, która w tej chwili jest piękną, młodą kobietą, kiedyś będzie przypominać leżące przy drodze zwłoki.
Aktualizacja: 2024-06-25 19:01:01.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.