Stanisław Grochowiak, fot: autor nieznany, via Wikimedia Commons
Utwór Stanisława Grochowiaka „Upojenie” został wydany w tomiku „Nie było lata” w 1969 roku. Poeta opisał fizyczną więź, łączącą kochanków, czerpiąc z sentymentalizmu oraz baroku.
Spis treści
Wiersz ma budowę nieregularną, składa się z trzech strof o różnej liczbie wersów. Pierwsza zwrotka liczy dziesięć wersów, druga - sześć, a trzecia - osiem. W całym utworze pojawiają się wersy jedenasto- i czterozgłoskowe. Układ rymów jest nieregularny, łączą one wersy jedenastozgłoskowe.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie odpowiednich zaimków („dla mnie”). Osoba mówiąca to mężczyzna, który zwraca się do swojej kochanki.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Pojawiają się anafory, większość wersów rozpoczyna się od słów „jest” lub „lecz”. Zastosowano liczne epitety („ciemny wiatr”, „biały mróz”, „silnego ramienia”, „słony deszcz”, „złoty blask”, „rośnych polanach”, „kości słoniowej”) oraz metafory („jest mróz, co szczęki mężczyzny zmarmurza”, „nie jesteś dla mnie tymianek ni róża”, „jest deszcz, co wargi kobiety odmienia”, „jest skwar, co ciała kochanków spopiela”, „jest śmierć, co oczy kochanków rozszerza”, „oto na rośnych polanach Wesela z kości słoniowej unosi się wieża”). Poeta posłużył się również synestezją, jednemu zmysłowi przypisano wrażenia, odbierane przez inny („ciemny wiatr”, „biały mróz”). W utworze pojawia się również neologizm („zmarmurza”) i porównanie („czysta jak skwar, gładka jak śmierć”). Podmiot liryczny zwraca się do swojej kochanki, dlatego zastosowano apostrofy („nie jesteś dla mnie tymianek ni róża”, „nie szukasz we mnie silnego ramienia”).
Utwór nawiązuje do poezji barokowej. Sugerują to kunsztowna forma oraz liczne środki poetyckie, a przede wszystkim wyszukane metafory. Typowa dla baroku jest również tematyka wiersza. Miłość zmysłowa przeplata się w utworze ze śmiercią. Więź, między podmiotem lirycznym i jego partnerką, ma charakter czysto fizyczny.
W epoce baroku, miłość nie była określana romantycznym połączeniem dusz. Na pierwszy plan wychodził jej fizyczny aspekt. W utworach o tematyce miłosnej często podkreślano urodę i zmysłowość kobiet oraz przedstawiano pożądanie, które budzą w mężczyźnie. Podobny obraz miłości został stworzony także w tym wierszu.
Użyte metafory odnoszą się do natury. Siła pożądania jest porównana do potęgi natury. Podmiot liryczny ukazuje skutki działania kolejnych zjawisk przyrody, które zmieniają go podobnie jak drugi człowiek. Działanie na siebie kobiety i mężczyzny zostaje porównane do wiatru, mrozu, deszczu, blasku i skwaru. Osoba mówiąca nie darzy partnerki głębokim uczuciem. Odrzuca wszystkie patetyczne wyznania miłości, znane z sielanek sentymentalnych. Nie porównuje kobiety do róży lub tymianku, nie spędzają czasu na romantycznych schadzkach w świetle księżyca. Na pierwszy plan wysuwa się uroda partnerki, podmiot liryczny podziwia jej uda i usta.
Kobieta również nie darzy mężczyzny głębokim uczuciem, nie oczekuje od niego wsparcia i poważnego związku. Fizyczne zbliżenie jest w utworze silnie związane ze śmiercią. Jedno i drugie są do siebie tak podobne, że prowadzą do tytułowego „upojenia”. Śmierć jest nierozerwalnie powiązana z życiem. Mróz sprawia, że szczęka mężczyzny staje się zimna i martwa, jakby była wykonana z marmuru, skwar pali ciała kochanków na popiół. Oczy kobiety i mężczyzny rozszerzają się nie tylko podczas miłosnego aktu, ale również w momencie śmierci. Podmiot liryczny ukazuje pobudzenie wszystkich zmysłów, mieszając ze sobą bodźce. Wiatr i mróz mają barwę, a deszcz - smak.
Wiersz kończy obraz wieży z kości słoniowej. Bliskość kochanków zostaje uwznioślona, a wręcz podniesiona do rangi święta. Współcześnie, wieża z kości słoniowej oznacza miejsce odosobnienia. Unosi się nad namiętnością kobiety i mężczyzny, symbolizując ich wyjątkowość i separację od świata zewnętrznego. Wyrażenie wieża z kości słoniowej wywodzi się z biblijnej „Pieśni nad pieśniami”, gdzie oznaczała szlachetną czystość. Akt miłosny nabiera subtelnego charakteru. Namiętność ponownie zostaje porównana do śmierci, która jest gładka i nieskomplikowana, ponieważ stanowi naturalną kolej rzeczy.
Aktualizacja: 2024-06-27 22:12:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.