Utwór Cypriana Kamila Norwida „Fatum” wchodzi w skład zbioru „Vade-mecum”. Prawdopodobnie powstał w 1865 roku. Przedstawia reakcję człowieka na nadejście ożywionego Nieszczęścia.
Wiersz składa się z dwóch ponumerowanych, nieregularnych części. Pierwsza z nich liczy cztery wersy, a druga - sześć. W obrębie wersu znajduje się od dwóch do trzynastu wersów. Poeta zastosował rymy krzyżowe. Wyjątkiem są dwa ostatnie wersy, które rymują się parzyście.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Przedstawia abstrakcyjną sytuację, w której Nieszczęście atakuje opanowanego człowieka.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Nieszczęście zostaje poddane ożywieniu („zatopiło weń fatalne oczy”). Pojawiają się porównania („jak dziki zwierz, przyszło nieszczęście do człowieka”, „odejrzał mu, jak gdy artysta mierzy swojego kształt modelu”), epitety („dziki zwierz”, „fatalne oczy”) i wykrzyknienie („I zachwiało się całą postaci wagą i nie ma go!”).
Łacińskie słowo fatum to w mitologii greckiej personifikacja nieuchronnego i nieodwracalnego losu. Jest nieodwołalną wolą bogów, na którą nikt ani nic nie ma wpływu. Jego ciążenie nad człowiekiem ograniczało jego wolną wolę, prowadząc wszystkie działania w zgubnym kierunku.
Pierwsza część utworu przedstawia Nieszczęście jako dzikiego zwierza. Przychodzi do człowieka i czeka na jego reakcję. Zamierza wykorzystać każdą chwilę słabości swojej ofiary. Nieszczęście ma przerażające spojrzenie, przywodzące na myśl legendarnego bazyliszka, zabijającego wzrokiem. Nieszczęście jest drapieżne, szybsze i potężniejsze od człowieka, a jednak trzeba podjąć walkę z nim. Czyha na każdy ruch swojej ofiary, aby natychmiast zaatakować. Krótkie wersy przypominają, stłumiony ze strachu, oddech.
W drugiej części wiersza, podmiot liryczny opisuje reakcję człowieka na nadejście Nieszczęścia. Bohater zachowuje spokój, patrzy na tytułowe fatum, jak artysta obserwujący modela. Nieszczęście jest zdziwione i przestraszone zachowaniem człowieka, dlatego ucieka. Podmiot liryczny w ten sposób wychwala wewnętrzną wolność bohatera, dzięki której może przeciwstawić się złym mocom. Nieszczęście ma siłę twórczą, skłania do kreatywnego działania w celu uniknięcia problemu. Spełnia więc funkcję moralną, ponieważ hartuje ducha oraz estetyczną - trudne emocje są źródłem inspiracji dla artysty. Zmagania ze złem to motyw ściśle związany z chrześcijaństwem.
Utwór niesie optymistyczne przesłanie, z walki z przeciwnościami można wyciągnąć korzyści. Poeta przedstawia siłę człowieczeństwa, które pozwala przezwyciężyć zło. Próby ucieczki lub udawanie, że trudności nie istnieją, wiążą się z natychmiastową klęską. Dojrzały człowiek stawia czoła problemom i czerpie z nich naukę na przyszłość. W ostatecznym rozrachunku, Nieszczęście przegrywa ze swoją ofiarą. Nie osiąga swojego celu, ponieważ człowiek jest świadomy i opanowany. Potrafi wykorzystać swój potencjał. Bohaterem lirycznym jest artysta, który za pomocą swoich zdolności, przekuwa Nieszczęście w sztukę.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.