Cyprian Kamil Norwid, Józef Holewiński, 1886
„Moja piosnka II” Kamila Cypriana Norwida powstała jako wyraz tęsknoty za ojczyzną. Motyw ten jest charakterystyczny dla literatury okresu Romantyzmu. Wiersz nie tylko jest nostalgicznym opisem ojczyzny, pełnym symboli narodowych, ale wyraża również tęsknotę podmiotu za pewnymi duchowymi wartościami.
Spis treści
Wiersz powstał w 1854 roku, dziesięć lat po utworze „Moja piosnka I”. W latach 50. XIX wieku Norwid przebywał w Nowym Jorku. Tekst wiersza zawarł w wierszu do swojej powiernicy, Marii Trębickiej. Adresatka listu przez ponad pół wieku była jedyną osobą, która wiedziała o istnieniu utworu. Wiersz został odkryty w roku 1904 przez Zenona Przesmyckiego, młodopolskiego poetę i tłumacza, który zajmował się wydawaniem twórczości Norwida. Utwór został opublikowany w czasopiśmie „Chimera”, którego redaktorem i kierownikiem artystycznym był właśnie Przesmycki.
Tęsknota za ojczyzną jest jednym z najpopularniejszych motywów w poezji romantycznej. Miało to związek z Wielką Emigracją, która miała miejsce po upadku powstania listopadowego. Artyści, którzy byli członkami tajnych organizacji i tworzyli utwory o tematyce patriotycznej zostali uznani przez zaborców za zagrożenie, więc dla własnego bezpieczeństwa decydowali się na ucieczkę z kraju i trudny los tułacza. Na emigrację udali się głównie młodzi przedstawiciele inteligencji, szlachta oraz artyści tacy jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid czy Fryderyk Chopin. Poza granicami kraju powstały największe dzieła polskiego romantyzmu.
Norwid opuścił Polskę w wieku dwudziestu lat i już nigdy nie wrócił do ojczyzny. Oficjalnym powodem jego wyjazdu była chęć doskonalenia zdolności artystycznych. Możliwe jednak, że Norwid obawiał się o swoje bezpieczeństwo, ponieważ mieszkając w Warszawie pozostawał w bliskim kontakcie z gorliwym patriotą Karolem Levittoux. Utwór „Moja piosnka II” powstał już po aresztowaniu poety w 1846 roku, spowodowanym działalnością polityczną. Konsekwencją tego wydarzenia był całkowity zakaz powrotu do ojczyzny.
Utwór można uznać za autobiograficzny, ze względu na stan psychiczny Norwida na emigracji. Poeta żył w samotności, a wręcz izolacji. Taki stan rzeczy był spowodowany jego wysokimi wymaganiami co do otoczenia, niezrozumieniem poezji przez współczesnych sobie odbiorców oraz postępującą głuchotą utrudniającą komunikację. Nastrój wiersza, pełen przygnębienia i rezygnacji, emocji towarzyszących życiu z dala od ojczyzny. W tym sensie utwór przypomina „Hymn o zachodzie słońca na morzu (Smutno mi, Boże...)” Juliusza Słowackiego.
Wiersz Norwida ma budowę regularną, składa się z sześciu czterowersowych strof. Utwór został napisany zmodyfikowaną strofą saficką, wers pierwszy i trzeci liczą po jedenaście sylab, a trzeci i czwarty – po pięć. Tradycyjna strofa saficka była stosowana w starożytnej Grecji, jej nazwa pochodzi od imienia poetki Safony. Była to strofa pięciowersowa, w której ostatni wers składał się z pięciu sylab, a pozostałe – z jedenastu. Poeta zastosował rymy krzyżowe (abab).
Utwór posiada cechy litanii, każdą strofę kończy apostrofa do Boga („Tęskno mi, Panie”), również wyraźnie wyeksponowane zostały odwołania religijne. Ze względu na powtarzające się apostrofy wiersz można zaliczyć do liryki inwokacyjnej.
Na bogatą warstwę stylistyczną utworu składają się środki, takie jak: anafory (trzy pierwsze strofy rozpoczynają się od słów „do kraju”), peryfrazy (w żadnej strofie nie pojawia się kwestia Polski, choć każda jej dotyczy), wykrzyknienia („Bądź pochwalony!”), pytania retoryczne („Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?”), neologizmy („bez-tęsknoty”, „bez-myślenia”) oraz epitety („pierwsze ukłony”, „odwieczne Chrystusa wyznanie”). Niektóre wyrazy zostały wyróżnione graficznie („bez-myślenia”, „światło-cienia”) w celu zwrócenia uwagi na ich znaczenie w wierszu.
Podmiot liryczny jest pełen nostalgii i żalu za utraconą ojczyzną. Nie wspomina wprost o Polsce, ale opisuje trzy typowe dla niej obrazy. Pierwszym z nich jest podnoszenie każdej kruszyny chleba z szacunku do jedzenia, będącego darem Boga. Następnie pojawia się dbałość o bocianie gniazda jako ważne, symboliczne obrazy. W trzeciej strofie osoba mówiąca wskazuje na znaczenie dla polskiego społeczeństwa pozdrowienia religijnego „Bądź pochwalony!”. Wszystkie te zwyczaje składają się na kulturę narodu polskiego i kształtują jego system wartości. Polacy szanują wszystkie boże łaski, wyznają ewangeliczną zasadę wiary, nadziei i miłości.
W czwartej strofie, tęsknota osoby mówiącej zmienia swoją postać. Podmiot liryczny nie wymienia konkretnego obrazu czy postawy, lecz towarzyszy mu poczucie braku czegoś istotnego. Powód cierpienia zostaje określony jako niewinny. Niektórzy badacze uważają, że jest to wyraz tęsknoty za Marią Trębicką. Tę teorię potwierdza umieszczenie wiersza w napisanym do niej liście. Podmiot liryczny stwierdza, że nie wie nawet, gdzie mieszka osoba, za którą tęskni. Może to mieć związek z częstymi podróżami Trębickiej. Inni badacze twierdzą jednak, że mogło to być nawiązanie do nieszczęśliwej miłości Norwida – Marii Kalergis. Być może poeta miał na myśli tęsknotę za idealnym, bezwarunkowym uczuciem, przypominającym miłość Boga do człowieka. Podmiot liryczny wydaje się zdezorientowany i zagubiony.
Osoba mówiąca marzy o życiu pozbawionym tęsknoty. Można odnieść wrażenie, że podmiot chciałby nie tyle wrócić do rodzinnego kraju, co własnego wyobrażenia o nim, wyidealizowanej Polski. Takie wrażenie może wynikać między innymi z tego, że w utworze zawarte zostały uproszczone, symboliczne obrazy kraju. Warto również odnotować, że poeta parafrazuje słowa Chrystusa, pochodzące z Ewangelii św. Mateusza („Niech słowa wasze będą tak, tak – nie, nie”).
W ostatniej strofie podmiot liryczny wyraża pewnego rodzaju żal, ponieważ czuje się zapomniany przez rodaków. Osoba mówiąca stara się jednak podchodzić do tej kwestii z dużą dozą wyrozumiałości. Kwestie niedocenienia twórcy za życia były dla Norwida niezwykle ważne. Wielokrotnie pojawiały się w innych jego utworach.
Aktualizacja: 2025-06-12 18:41:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.