Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
Utwór Adama Mickiewicza „Kurhanek Maryli” jest romansem, opowiadającym o uczuciach trzech osób, rozpaczających po śmierci młodej dziewczyny - Maryli. Stanowi przykład silnej inspiracji ludowością, sytuacja została osadzona w realiach litewskiej wsi.
Spis treści
Romans został wydany w zbiorze „Ballady i romanse” w 1822 roku. Ta data została uznana za początek polskiego romantyzmu. W czasie powstawania zbioru, Mickiewicz był nieszczęśliwie zakochany w Maryli Wereszczakównie, z czego wynika wielokrotnie powtarzające się imię Maryla.
Poeta nawiązywał w utworach cyklu również do poezji sentymentalnej, dlatego pojawiają się tradycje sielankowo-pasterskie, popularne w literaturze oświecenia. Autor podkreśla ludowość postaci Jasia, który przypomina zakochanych pastuszków, będących bohaterami sielanek.
W utworze widoczny jest romantyczny kult uczucia, nawet jeśli staje się źródłem cierpienia. Adam Mickiewicz stworzył własną interpretację wymagań gatunkowych romansu. Poeta określał w ten sposób pieśni liryczno-sentymentalne o tematyce miłosnej. Stąd też utwór został opatrzony podtytułem „myśl ze śpiewu litewskiego”. Cechowały się budową zwrotkową i prostym językiem. Mickiewicz uważał romans za pieśń gminną, przypominającą swoją formą balladę, w której na pierwszym miejscu znajdują się ludzkie uczucia.
Utwór ma formę zbliżoną do dramatu, kolejne strofy są wypowiedziami poszczególnych bohaterów. Głos zabierają Cudzy Człowiek, czyli mężczyzna niemieszkający w wiosce, Dziewczyna, Jaś, Matka oraz Przyjaciółka. Cały utwór ma formę dialogu, nie pojawiają się komentarze podmiotu lirycznego.
Romans składa się z sześciu strof o różnej liczbie wersów. Ilość sylab w obrębie wersu również nie jest stała. Poeta zastosował rymy krzyżowe i parzyste. Język utworu jest prosty, zbliżony do mowy potocznej. Wybór bohaterów, miejsce akcji oraz stosowany przez nich język wskazują na silną inspirację ludowością, charakterystyczną dla twórczości romantycznej.
Warstwa stylistyczna romansu jest jednak rozbudowana. Na rytm romansu wpływają powtórzenia („Jedna droga na prawo, druga droga do chaty, trzecia droga na lewo”, „Nie masz, nie masz Maryli!”, „Smutek smutkiem zostanie, weselem nie jest wesele”) oraz anafory, kilka wersów rozpoczyna się od słów „tam”, „patrz” oraz „niech”. W utworze kilkukrotnie powtarza się wers „Nie masz, nie masz Maryli!”, pełniący rolę refrenu. Pojawiają się też epitety („zielonej rozłogi”, „piękny kurhanek”, „najweselsze zażynki”) i porównania („w domu było jak w niebie”, „spodem uwieńczon, jak w wianek”). Wypowiedzi bohaterów są pełne emocji, zastosowano wykrzyknienia („Nie ujrzy cię kochanek!”, „A ja ni ludziom, ni Bogu!”) oraz pytania retoryczne („Czegoż mam iść do domu? Kto nas na obiad zawoła? Kto z nami siądzie u stoła?”, „Komuż się ja powierzę?”). Bohaterowie zwracają się do zmarłej Maryli, zastosowano apostrofy („Ach, Marylo kochana!”, „Marylo! któż mię obudzi!”).
Opisane wydarzenia miały miejsce rankiem w wiosce nad Niemnem. Maryla była młodą dziewczyną, która niedawno zmarła. Jej mogiła została przystrojona tak pięknie, że przykuła uwagę przepływającego rzeką cudzego człowieka. Mężczyzna postanowił zapytać lokalnej Dziewczyny, czyj grób został tak bogato ozdobiony. Dziewczyna odpowiedziała, że jest to mogiła Maryli, która mieszkała w pobliskiej chacie. Każdego ranka jest grób odwiedzają Jaś, Matka oraz Przyjaciółka, którzy przynoszą świeże zioła i rozpaczają z powodu swojej straty. Mężczyzna postanowił więc zatrzymać się i ukryć za stertą gałęzi, aby dowiedzieć się czegoś na temat zmarłej.
Jako pierwszy, głos zabrał Jaś, zakochany w Maryli pastuszek. Wspominał szczęśliwe czasy, spędzone u boku ukochanej. Miał wtedy zapał do pracy, był ceniony przez ojca i sąsiadów. Po śmierci Maryli, wszystko stało się dla niego obojętne, przestał dbać o gospodarstwo, nie widząc sensu w dalszym działaniu. Ojciec nakłaniał go, aby się ożenił, Jaś nie potrafił jednak zapomnieć o Maryli i być z inną kobietą. Pastuszek postanawia więc wstąpić do rosyjskiego wojska i na zawsze opuścić wieś. Przestaje obawiać się śmierci, a wręcz jej wyczekuje, aby połączyć się z ukochaną.
Następnie wypowiada się Matka. Przyznaje, że ma za sobą bezsenną noc, która upłynęła jej na płaczu. Zaniedbuje domowe obowiązki, nie widzi sensu w powrocie do pustego domu. Rodzice dziewczyny czują się opuszczeni przez ludzi i Boga, który odebrał im dziecko.
Jako ostatnia, Marylę wspomina jej Przyjaciółka. Opowiada o szczęśliwych chwilach, gdy stały nad wodą i rozmawiały o swoich ukochanych. Od czasu śmierci Maryli, dziewczyna nie ma nikogo, komu mogłaby się zwierzyć. Nie potrafi już odczuwać radości, ponieważ nie może się nią dzielić. Wciąż towarzyszy jej więc smutek. Cudzy człowiek wzrusza się, widząc rozpacz trzech opłakujących Marylę osób. Postanawia więc opuścić wieś i rusza w dalszą drogę.
W utworze miłość znajduje się na pierwszym miejscu. Całe życie bohaterów zmieniło się z powodu śmierci ukochanej Maryli, nie są w stanie normalnie funkcjonować, zaniedbują swoje obowiązki. Wypowiedź Jasia jest jednak najdłuższa, co podkreśla kult miłości romantycznej, charakterystyczny dla epoki. Chłopak został na zawsze połączony z Marylą, ich wzajemnej więzi nie zerwała nawet śmierć.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.