Wśród młodzieńczych utworów Norwida wyróżnić należy wiersz „Pióro”. Został stworzony w roku 1842 roku, a więc wówczas, gdy autor miał 21 lat. Traktować go należy jako wiersz programowy, czyli taki, który przedstawia główne założenia twórczości poety.
Głównym środkiem wyrazu artystycznego w utworze jest apostrofa – bezpośredni zwrot do adresata, którym w przypadku omawianego utworu jest pióro. W ostatnich strofach utworu apostrofa podkreślona została przy pomocy wykrzyknienia. W związku z wyznaczeniem adresata w utworze obecne jest również ożywienie, a więc nadanie cech istot żyjących przedmiotowi („wlano w ciebie duszę”).
Innymi środkami stylistycznymi w wierszu są: metafora („Do żadnej czapki klamrą nie przykuj się złotą”), porównanie („okrągłe zera, jak okrągłe grosze”) oraz liczne epitety („złota klamra”, „białym włosem”, „okrągłe grosze”, „anielskiego skrzydła”). Utwór dzieli się na trzy strofy. Każda z nich posiada trzynaście sylab. Wiersz „Pióro” należy do liryki bezpośredniej.
Przed treścią wiersza umieszczone zostało motto zaczerpnięte z twórczości Byrona. Przesłanie przytoczonej frazy dotyczy głosów krytycznych – tym samym posługując się nim autor jest świadomy, że jego wypowiedź może spotkać się z głosami nieprzychylnymi i godzi się na to.
Pierwsza strofa opisuje właściwości pióra – szereg czynności, które jest ono w stanie wykonywać. W poetycki sposób zostały opisane również korzyści lub konsekwencje wywołane jego pracą:
I wlano w ciebie duszę nie anielską, czarną,
Choć białym włosem strzępisz wybujałą szyję
I wzdrygasz się w prawicy wypalonej skwarną
Posuchą - a za tobą długie żalów chryje
Z tej części strofy czytelnik może dowiedzieć się o wszystkich podstawowych przymiotach pióra. Pisać można nim przy użyciu atramentu – w wierszu określone zostało to jako wlanie „czarnej duszy” stanowiącej przeciwieństwo do duży anielskiej, czyli białej. Jest to ściśle poetycki sposób opisu. Następny wers opisuje budowę pióra oraz miejsce, które zajmuje ono w dłoni. Za sprawą pióra opisać można wszystkie swoje smutki lub trudności – tego tyczy się ostatni z omawianych wersów. Kolejne wersy pierwszej strofy traktują o efektach pracy pióra – sposobie pisma i dużej aktywności, które ono wykonuje:
Ostrożnie i pomału. - Czasem znowu prędko
Nierozerwany promień z ciebie głosek tryska
I znakiem zapytania jak skrzywioną wędką
Łowisz myśl, co opodal ledwo skrzelą błyska...
Druga strofa rozpoczyna się od bezpośredniego zwrotu do pióra. Po raz kolejny przytoczone zostały jego umiejętności, ale duża część strofy stanowi wprost wyrażone opinie dotyczące twórczości. Uwidaczniają się w niej postulaty Norwida dotyczące poezji. Odżegnuje się on od poezji zmierzającej wyłącznie do opisu świata zewnętrznego, odpowiednio skomponowanej pod względem przekazu i chcącej trafiać do wszystkich osób w równy sposób. Tego rodzaju sztukę autor uważa za fałszywą, pustą i taką, która nie niesie za sobą żadnych wartości:
O, pióro! Tyś mi żaglem anielskiego skrzydła
I czarodziejską zdrojów Mojżeszowych laską,
- Tylko się w tęczowane barwiąc malowidła,
Nie bądź papugą uczuć ani marzeń kraską -
Określenie „papugą uczuć” odnosi się właśnie do nieprawdziwego i nieszczerego opisywania emocji w poezji. Bardzo często – zdaniem autora – twórczość zmierza przede wszystkim do zadowolenia wszystkich osób i oddania wszystkich najbardziej popularnych emocji. Tego rodzaju artyści tworzą po to, by się podobać. Ze względu na to nie poruszają trudnych tematów, omijają je lub postępują w twórczości przede wszystkim tak, by nie spotykać się z głosami krytyki. Norwid odcina się od tego typu formy wyrazu artystycznego. Zwraca się do pióra, by postępowało ono odwrotnie:
Sokolim prawem wichry pozagarniaj w siebie,
Nie płowiej skwarem słońca i nie ciemniej słotą;
Dzikie i samodzielne, sterujące w niebie,
Do żadnej czapki klamrą nie przykuj się złotą.
Autor, zwracając się do pióra, zwraca się w rzeczywistości do innych autorów. Zależy mu na tym, by w swojej sztuce kierowali się oni własnymi przekonaniami, nie liczyli wyłącznie na korzyści, potrafili stanowczo wyrażać własną opinię i nie dawali się przekupić. Poeta rozumie, że jest to zadanie trudne, jednak mimo tego zachęca, by zachować własną opinię niezależnie od tego, z jak dużą krytyką będzie się ona spotykała.
Albowiem masz być piórem nie przesiąkłym wodą
Przez bezustanne wichrów i nawałnic wpływy,
Treść ostatniej strofy służy podkreśleniu wszystkich postulatów sformułowanych przez autora w jego wierszu programowym. Twórczość poetycka jego zdaniem ma być szczera, pozbawiona służalczości względem powszechnych opinii, wolna, samodzielna oraz odważna w głoszeniu istotnych wartości. Choć Norwid napisał utwór „Pióro” w młodym wieku, konsekwentnie realizował własne postulaty przez cały swój okres twórczy. Za sprawą przyjętego kodeksu artysty jego wiersze często nie spotykały się z aprobatą odbiorców żyjących w czasie, w którym tworzył. Mimo tego poeta należy do jednego z najpopularniejszych autorów epoki romantyzmu, a jego wiersze były wielokrotnie interpretowane i uznawane za źródło inspiracji oraz zasad moralnych.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.