Twórczość Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej cechuje się wykorzystywaniem krótkich form. Za sprawą nagromadzenia wyszukanych środków stylistycznych jej poezja jest równocześnie minimalistyczna i lekka w odbiorze, mimo ogromnego ładunku emocjonalnego zawartego w jej wierszach. Te cechy twórczości poetki uwidoczniły się w sposób wyjątkowo czytelny w wierszu „Portret”.
Wiersz jest czterowersem – jest więc wyjątkowo krótką formą poetycką składającą się z zaledwie czterech wersów. W utworze występują rymy „abba”.
W "Portrecie" pojawia się niewiele środków stylistycznych, pełnią one jednak znaczącą rolę. Epitety („szerokie ramiona”, „ocean różowy”) służą przede wszystkim opisowi postaci. O wiele ważniejszą funkcję przyjmują w utworze metafory. Służą one przełożeniu na język świata uczuć. Metafora jest więc figurą emocjonalno-poznawczą – pozwala czytelnikowi równocześnie śledzić treść wiersza i zinterpretować obecne w nim emocje. Jedną z możliwości, jakie niesie za sobą wykorzystywanie metafory w literaturze, jest możliwość przedstawienia czegoś znanego i oswojonego w zupełnie odmienny, obcy sposób. Dzięki takiemu zabiegowi możliwe staje się wydobycie tajemniczości i niejednoznaczności z codziennych, rozumianych jako prozaiczne, czynności lub zdarzeń. W miniaturach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej metafora pełni ogromną rolę – pozwala w zaledwie kilku wersach przedstawić zawiłości ludzkiej natury i emocji, dzięki rozszerzeniu znaczenia o wykorzystywane w utworze przenośnie.
W wierszu znaleźć można również apostrofę – jej adresat jest nieznany, jedyną informacją świadczącą o tym, że podmiot liryczny posiada konkretnego odbiorcę jest zaimek „twoje”, który powtarza się w wierszu dwa razy.
Wiersz mieści się w nurcie liryki refleksyjnej. Podmiotem lirycznym jest kobieta, która zwraca się do osoby, w której jest zakochana. Opis postaci przywołuje na myśl mężczyznę o dobrze zbudowanej sylwetce.
Podmiot liryczny opisuje trzy najważniejsze cechy swojego odbiorcy: usta, spojrzenie i sylwetkę. W wersie pierwszym utworu:
Usta twoje: ocean różowy
pojawia się pierwsza metafora. Porównanie ust do "oceanu różowego "nieść może za sobą wiele znaczeń. Pierwszym skojarzeniem jest ich kolor, który stara się opisać osoba mówiąca w utworze. Metafora pozwala sądzić, że kobieta uważnie obserwuje swojego ukochanego. Ocean kojarzyć się może czytelnikowi również z czymś bezkresnym, dlatego przenośnia przejmuje więcej niż jeden sens. Jej główną cechą jest wyraźne nakreślenie emocji podmiotu lirycznego – już od początku utworu czytelnik dowiaduje się o sile emocji, jaką kieruje podmiot w stronę opisywanej postaci. Wiersz jest wyrazem fascynacji, minimalistycznym sposobem na wyrażenie swoich uczuć względem odbiorcy. Mimo zastosowania wyjątkowo krótkiej formy tematyka wiersza jest czytelna i precyzyjna.
Wers drugi również zawiera w sobie metaforę:
Spojrzenie: fala wzburzona
W kolejnym porównaniu dostrzec można zamysł osoby piszącej – postać swojego wybranka charakteryzuje ona metaforami odnoszącymi się do oceanu. Korzysta więc ze wszystkich skojarzeń, które nasuwają się w momencie spisywania swoich refleksji. Stara się przywołać obraz oceanu i połączyć go z głównym bohaterem jej utworu. Za sprawą krótkich, odpowiednio wyważonych komunikatów, staje się to możliwe.
Pomiędzy wersem pierwszym i drugim pojawia się delikatnie zarysowany kontrast. „Ocean różowy” kojarzyć może się ze spokojem i harmonią i takie emocje przywołuje. Natomiast „fala wzburzona” zmienia zupełnie postrzeganie postaci – bliżej jej do chaosu, nieładu i nieprzewidywalności natury.
W ten sposób już w dwóch pierwszych wersach – za sprawą krótkiej formy – uwidoczniły się dwie, przeciwstawne sobie cechy osoby opisywanej. Połączenie spokoju i nieładu potęguje w piszącej emocje.
Bezpośredni stosunek podmiotu lirycznego do opisywanej postaci mieści się w dwóch ostatnich wersach:
A twoje szerokie ramiona:
Pas ratunkowy...
Jest to nie tylko opis postaci, jak w przypadku poprzednich wersów, ale również osobista deklaracja związana z emocjami, jakie odczuwa podmiot liryczny względem adresata utworu. Ramiona rozumiane jako pas ratunkowy sugerują, że przebywanie z odbiorcą wiersza zapewnia podmiotowi lirycznemu poczucie bezpieczeństwa. Trzy kropki, którymi zakończony jest utwór sugerować mają zamysł, pewną niedokończoną frazę, być może rozmarzenie. Deklaracja ta stoi nieco w sprzeczności z opisem oczu, które przyrównane zostały do chaosu wzburzonej fali, komponuje się jednak z opisem ust przywołującym na myśl spokój.
Minimalistyczna forma poezji Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej wiąże się nierozerwalnie z charakterystyczną cechą jej utworów – poetka w krótkich wierszach potrafiła zawrzeć bardzo głębokie i uniwersalne emocje. Inspiracją dla niej były nie tylko wyszukane formy antyczne (poezję kobiecą tworzoną przez autorkę przyrównać można do wierszy Safony) ale również nurt sentymentalizmu. Za sprawą połączenia przemyślanych środków stylistycznych i delikatności przekazu również w utworze „Portret” udało się zachować te charakterystyczne cechy.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.