Makaronizm - co to jest? Przykłady i cechy makaronizmów

Ostatnia aktualizacja: 2023-09-18 15:03:55

Stosowanie makaronizmów w języku polskim jest częste i nie zawsze polega na używaniu zapożyczeń z języka włoskiego. Obecnie makaronizmy często pochodzą z języka angielskiego i występują w żargonie różnych grup zawodowych. Niektórzy badacze twierdzą, że prowadzą do zubożenia języka ojczystego i utrudniają jego zrozumienie, jednak zwykle są jedynie wynikiem naturalnej ewolucji językowej. Czym są makaronizmy i kiedy po raz pierwszy pojawiły się w języku polskim? Jakie są przykłady ich użycia w codziennej mowie?

Spis treści

Co to są makaronizmy?

Makaronizmy to wyrazy, wyrażenia lub formy gramatyczne występujące w języku polskim, lecz mające obce pochodzenie. Powodują mieszanie języków, stylów i form w jednej wypowiedzi. Tradycyjnie makaronizmy kojarzy się z łacińskimi i włoskimi wtrąceniami, lecz obecnie miano dotyczy ogólnej tendencji do mieszania słów o pochodzeniu z różnych języków. Charakter makaronizmów zmienia się na przestrzeni wieków, epok literackich i samych języków, gdyż inaczej wygląda w języku polskim niż w przypadku języków obcych, w których również występują podobne wtrącenia.

Skąd wzięły się makaronizmy w języku polskim?

Makaronizmy pojawiły się w języku polskim za sprawą szlachty, w szczególności z powodu sarmatów. Polscy sarmaci w XVIII wieku wierzyli w swoje pochodzenie od starożytnego ludu Sarmatów, słynącego z silnych wojowników i waleczności. Chcąc podkreślić swoją odmienność w stosunku do chłopów i mieszczan, używali licznych wtrąceń łacińskich i włoskich w swoich listach bądź wypowiedziach. Z kolei we Włoszech makaronizmy przybrały formę połączeń włoskich słów z łacińskimi końcówkami. Stosowano je często w poezji, przez co pojawił się w niej termin poezji makaronicznej. Wbrew pozorom makaronizmy nie utrudniały zrozumienia wypowiedzi, gdyż pochodziły z języków powszechnie znanych i używanych w danym kręgu kulturowym bądź społecznym.

Z czasem makaronizmy przyjęły w języku polskim inne formy. Łacińskie i włoskie zwroty zastąpiły zapożyczenia z języka rosyjskiego, znane jako rusycyzmy. Obecnie najwięcej zapożyczeń pochodzi z języka angielskiego, którego używa się m.in. w informatyce, reklamie i marketingu. Sposób użycia makaronizmów i ich rodzaj ewoluuje wraz z językiem polskim.

Przykłady użycia makaronizmów

W języku polskim występują liczne przykłady użycia makaronizmów. Są nimi np. dodawanie określnika przy nazwach geograficznych, charakterystyczne dla wtrąceń z języka rosyjskiego (miasto Wrocław, rzeka Odra), czy też określenie, że "coś jest na magazynie", które oznacza, że jakiś towar znajduje się w magazynie, a nie na dachu budynku. Do współczesnych makaronizmów należą z kolei liczne określenia pochodzące z tzw. korpomowy. Wśród nich popularne są określenia takie jak:

  • deadline - termin na wykonanie czegoś (np. Pośpiesz się z tym, deadline jest na jutro.)
  • deal - dobicie targu (np. Zapłacę za tę bluzkę 20 zł, deal?) 
  • fakap - pochodzące od wulgarnej wypowiedzi angielskiej określenie czegoś co się nie udało (np. Nasz nowy projekt okazał się prawdziwym fakapem),
  • feedback - odpowiedź zwrotna (np. Wysłałam Ci pracę i czekam na Twój feedback. Napisz, co o niej sądzisz.)
  • chapeau bas - szacunek, czapki z głów (np. Twoje ciasto jest rewelacyjne, chapeau bas. Dawno nie jadłem nic tak dobrego).

Używanie makaronizmów w różnych okresach zmieniało się zgodnie z wpływami różnych kultur. Nasilone kontakty polskiej szlachty ze szlachtą z Europy Zachodniej doprowadziły do wprowadzenia makaronizmów łacińskich i włoskich, z kolei okres zaboru rosyjskiego i rusyfikacji przyczynił się do zakorzenienia wielu rusycyzmów. Obecnie na język polski wpływa kultura masowa, w której dominuje język angielski.


Czytaj dalej: Bohater romantyczny - definicja, główne cechy, przykłady