Literatura romantyczna stworzyła wiele modeli postaw bohaterów. Wśród nich można wyróżnić przede wszystkim werteryzm i bajronizm, choć niektóre kreacje postaci są typowe wyłącznie dla literatury polskiej. Jedną z nich jest tzw. wallenrodyzm.
Wallenrodyzm to termin odnoszący się do oryginalnej kreacji bohatera stworzonej przez Adama Mickiewicza. Opisuje postawę człowieka, który w szczególny sposób odnosi się do swojej ojczyzny. Decyduje się na podejmowanie skrajnych decyzji dla utrzymania jej dobra i dla obrony jej wartości. Cechą charakterystyczną tego typu bohatera jest walka w słusznej sprawie przy pomocy nieetycznych i hańbiących jego osobę środków. Bohater typu wallenrodowskiego, w czasie planowania i realizacji swoich planów, jest świadomy tego, że są one niewłaściwe. Na tych aspektach opiera się tragizm tej postaci i charakterystyczne dla epoki romantyzmu wewnętrzne rozdarcie.
Bohater wallenrodowski, prócz cech właściwych dla epoki takich jak indywidualizm, samotność i refleksyjność, posiada kilka cech, które wyróżniają go na tle innych postaci romantycznych. Cechami tymi są: przekonanie o tym, że ważna idea (jak obrona ojczyzny) usprawiedliwia wszystkie dokonywane na drodze do jej ocalenia czyny; odczuwanie wewnętrznych sprzeczności wynikających nie z emocji i wrażliwości, ale ze świadomości, że czyny i założenia przez postać realizowane są niemoralne; prowadzenie działań uznanych w powszechnej opinii za hańbiące. Zdrada i podstęp negatywnie wpływają na honor postaci. Bohater wallenrodyczny posługuje się nimi przede wszystkim dla osiągnięcia swoich celów, które uważa za słuszne i właściwe. Patriotyzm bohatera wallenrodycznego jest niejednoznaczny i łatwo poddać go krytyce.
Konrad Wallenrod to tytułowy bohater powieści poetyckiej autorstwa Adama Mickiewicza. Akcja powieści rozgrywa się w średniowieczu, jednak posiada aluzje do sytuacji społeczno-politycznej, którą śledził autor. Sylwetka bohatera inspirowana jest realną postacią – mistrzem zakonu krzyżackiego Konradem von Wallenrode. Akcja powieści rozgrywa się w Malborku. Wallenrod to porwany w okresie dziecięcym Litwin (początkowo jego pochodzenie jest nieznane), który nie utracił swojej miłości dla ojczyzny. Lojalność wobec kraju potęgowana była w chłopcu również przez jego opiekuna. Uczucie obowiązku wobec ojczyzny było tak silne, że bohater zdecydował się poświęcić dobro osobiste i szczęście (miłość) w celu jej obrony.
Warto pamiętać o tym, że Konrad Wallenrod posiada wiele cech tożsamych z modelem bohatera bajronicznego – jest więc osobą tajemniczą, zbuntowaną przeciwko zastanemu porządkowi politycznemu.
Mimo tego, że Konrad nie jest złym człowiekiem, staje przed wyborem, w czasie którego musi na nowo wypracować swój system wartości. Decyduje się na spisek i zdradę choć wie, że czyny te są wysoce niemoralne i zasługują na potępienie.
Kreacja Wallenroda posiada odniesienia do wzorca osobowego jakim był średniowieczny rycerz. Zgodnie z zasadami rycerskimi powinna być to osoba, która w swoich działaniach kieruje się honorem i wiernością wobec władcy. Jest to jedna z głównych przyczyn rozterek głównego bohatera – dla wyższej sprawy zdecydował się on na postęp. Zdobył zaufanie Krzyżaków i został obdarzony przez nich najwyższych tytułem – Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. W ten sposób mógł – z ukrycia – działać w obronie swojego kraju. Równocześnie więc Konrad Wallenrod złamał zasady, którymi kierował się w życiu i realizował powinności dla swojego kraju. Przyczyną tej decyzji była wyjątkowa inteligencja bohatera oraz jego świadomość, że dla wyzwolenia ojczyzny nie ma innego sposobu.
W trakcie tworzenia charakterystycznej dla literatury polskiej postaci Konrada Wallenroda Mickiewicz inspirował się przede wszystkim prozą historyczną oraz eposami i pieśniami takich autorów jak Walter Scott czy Torquato Tasso. Planowana przez niego historia odzwierciedlać miała przede wszystkim niepokoje i wątpliwości społeczne – z tego powodu zdecydował się na wykreowanie postaci niejednoznacznej moralnie, barwnej i tajemniczej. Poczynania Konrada Wallenroda miały być przyczynkiem do refleksji nad sytuacją polityczną kraju i prowokacją do rozmyślań o możliwości działań.
Hierarchia wartości, którą prezentował swoim zachowaniem Konrad Wallenrod, doczekała się wielu dyskusji również przez pierwszych czytelników powieści poetyckiej. Z jednej strony doceniali oni poświęcenie dla ojczyzny, które obrazował swoim zachowaniem Konrad, z drugiej jednak mieli wątpliwości co do sposobu realizacji obowiązków patriotycznych. Wallenrod posługiwał się konspiracją i miał skłonności rewolucyjne. Przeciwnicy postawy ukazanej przez Mickiewicza uważali, że utwór może stanowić zachętę do podobnych działań. Niejednoznaczność zachowań Konrada Wallenroda stała się na tyle oryginalna w literaturze polskiej, że objęta została terminem odnoszącym się bezpośrednio do tej kreacji. Obrońcy postawy Wallenroda wskazują na to, ze w swoich przedsięwzięciach kierował się mimo wszystko uniwersalnymi wartościami takimi jak patriotyzm oraz miłość i poświęcenie.
Choć postać Konrada Wallenroda jest jedną z oryginalniejszych w literaturze, niektórzy pisarze zdecydowali się na to, by przenieść motyw rozdartego wewnętrznie obrońcy ojczyzny również do swoich dzieł. Wśród nich wyróżnić można:
Postawa Konrada Wallenroda, którą zaprezentował Adam Mickiewicz, związana jest przede wszystkim z sytuacją kraju. Działania Konrada miały być sugestią przekazaną społeczeństwu w związku z jej biernością w obliczu utraty niepodległości. Powrót motywów wallenrodycznych w literaturze okresu komunizmu ściśle powiązany jest z rozterkami patriotycznymi – naród z jednej strony był świadomy swojej sytuacji, z drugiej natomiast z trudem przychodziły mu działania reakcyjne. Wallenrodyzm jest jedną z najbardziej oryginalnych prezentacji modelu postaci. Trudna w ocenie moralność bohatera przekłada się na refleksje dotyczące istoty patriotyzmu.