Pejzaże w literaturze z reguły kojarzą się z długimi opisami przyrody, które spowalniają akcję i niewiele wnoszą do fabuły. Takie przedstawianie krajobrazu stoi w opozycji do pejzażu mentalnego, w którym opis krajobrazu zmienia się w zależności od emocji lub podświadomych, ukrytych myśli bohatera. Pejzaż mentalny jest jednym z głównych sposobów mówienia o uczuciach w przypadku literatury z okresu modernizmu. Co jeszcze powinno się wiedzieć o pejzażu mentalnym? W jaki sposób go napisać?
Pejzaż mentalny to duchowy zapis uczuć i myśli człowieka. Przedstawia jego stan psychiczny i obraz duszy poprzez przyrodę i krajobraz. Odbiorca dzieła może zauważyć emocje autora lub bohatera utworu literackiego w otaczających go roślinach, pogodzie lub innych elementach, które składają się na przyrodę dookoła. W pejzażu mentalnym przyroda może zmieniać się wraz ze zmianami stanu emocjonalnego bohatera. Gdy czuje niepokój i gniew, niebo mogą zasnuwać chmury burzowe. Z kolei spokój i nadzieję przedstawiają rozwijające się po deszczu pąki kwiatów oraz tęcza na bezchmurnym niebie.
W pejzażu mentalnym autor pokazuje wszelkie emocje, które targają bohaterem. Nie ogranicza się jedynie do miłości, radości, czy gniewu. Równie dobrze może ukazać samotność, zagubienie, tęsknotę lub inne skomplikowane uczucia. Przykładem pejzażu mentalnego w poezji są "Sonety Krymskie" Adama Mickiewicza. Bohater wyrzucony z własnego kraju tuła się po świecie. Wielki krymski step przypomina mu ojczystą Litwę i jednocześnie podkreśla jego zagubienie na obczyźnie oraz samotność. Dla bohatera step jest niczym bezkresne morze. Na morzu woda rozciąga się aż po horyzont, natomiast na stepie bohatera otacza bezkres traw. Taka sceneria podkreśla jego przytłoczenie. Z kolei sonety nawiązujące do żeglowania po morzu ukazują wyobcowanie artystów, które odczuwał również Mickiewicz.
Z kolei Johann Wolfgang Goethe w "Cierpieniach młodego Wertera" ukazał ukojenie i spokój wewnętrzny Wertera jako sielski, wiejski krajobraz. Werter na wsi koił nerwy po skandalu obyczajowym, podziwiając łąki, kwiaty i czując harmonię przyrody. Gdy Werter zdaje sobie sprawę, że Lotta nigdy nie będzie jego, przyroda staje się złowroga, a symbole spokoju i bezpieczeństwa znikają np. drzewa orzechowe symbolizujące ład i porządek zostają wycięte. Tym samym krajobraz przedstawia wewnętrzne rozterki bohatera, brak stabilności emocjonalnej i ukojenia, które towarzyszyło mu wcześniej. Pejzaż mentalny nie musi być bowiem stały, gdyż może zmieniać się dokładnie tak, jak zmieniają się emocje towarzyszące ludziom na różnych etapach życia.
Napisanie pejzażu mentalnego nie jest trudne, gdy potrafi się odnajdywać i odczytywać symbole. Burza może przedstawiać gniew i niestabilność emocjonalną, z kolei mgła spowijająca gęsty las - niepokój, lęk, niepewność jutra. Radość i błogość można przedstawić jako łąką pełną kolorowych kwiatów, po której spokojnie przechadzają się zające, sarny lub jeże. Tworząc pejzaż mentalny, można sięgać po dowolne krajobrazy. Wystarczy wykorzystać zmienność lub stałość konkretnych elementów przyrody, by przestawiać emocje za pomocą krajobrazu górskiego, morskiego, leśnego lub pustynnego.