Emocje towarzyszące pogrzebom często nie mijają od razu po pogrzebie i towarzyszą żałobnikom przez wiele kolejnych miesięcy. Poeci stworzyli lirykę funeralną, by lepiej poradzić sobie z odchodzeniem bliskich i przemijaniem własnego życia. Poruszali w niej tematy związane ze śmiercią, żałobą i wspominaniem zmarłych. Liryka funeralna obejmuje m.in. słynne treny Jana Kochanowskiego, które poeta stworzył, by opłakać śmierć swojej ukochanej córki Urszuli. Czym charakteryzuje się liryka funeralna?
Liryka funeralna powstała w starożytności i była obecna w literaturze w każdej epoce w mniejszej lub większej formie. To specyficzny rodzaj twórczości, w którym poeta stara się poradzić sobie ze stratą, żałobą i przemijaniem bliskich. Może pisać zarówno o osobach, które znał i kochał, jak i o postaciach, które powstały w jego wyobraźni. Równie dobrze może skupić się na samej śmierci i żałobie, pisząc ogólnie o emocjach, które im towarzyszą. Autor skupia się na bólu i tęsknocie, a także na zaletach i cnotach osoby, która zmarła. Do najczęściej pisanych gatunków należących do liryki żałobnej należą: treny, lamenty, elegie oraz epitafia umieszczane na grobach.
Główną cechą liryki funeralnej jest stosowanie poważnego, podniosłego tonu. Utwory są patetyczne i wzniosłe, dlatego nie stosuje się w nich potocznych zwrotów. Podniosły ton ma na celu wychwalanie cnót i zalet zmarłego. W liryce żałobnej unika się opowiadaniu o jego wadach. Zwykle lirykę żałobną tworzono po śmierci ważnych osobistości i dostojników, choć w starożytnym Rzymie epitafium pojawiało się nawet na grobach dzieci należących do rodów patrycjuszy. Wydźwięk wiersza nie musi być skupiony jedynie na rozpaczy po śmierci. Równie dobrze może mieć formę pocieszenia dla żałobników, którzy muszą żyć bez ukochanego członka rodziny.
W liryce funeralnej występuję wiele środków stylistycznych i wyrazów wskazujących na silny ładunek emocjonalny utworu. Porównania pokazują, że zmarły jest niczym mitologiczny heros lub bóg, z kolei metafory ukazują stratę dla całego świata po jego odejściu.
Najbardziej znanymi utworami polskimi należącymi do liryki funeralnej są "Treny" Jana Kochanowskiego. Kochanowski pisał je pod wpływem emocji po śmierci ukochanej córki Urszuli. W "Trenie VIII" pisał o niej tak:
„Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulko, tym zniknienim swoim!
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło."
Tym samym, Kochanowski zerwał z zasadą, że liryka funeralna dotyczy wyłącznie znanych osobistości i dostojników. Jego treny to rozpacz ojca po stracie dziecka. Skupia się na swojej codzienności po śmieci małej córeczki, podkreślając, jak taka strata wpływa na rodzica i w jaki sposób podważa jego życiową filozofię i wiarę w przyszłość.
Do twórców liryki żałobnej w Polsce należy też Jacek Kaczmarski. Kaczmarki tworzył piosenki poetyckie, którymi żegnał swoich kolegów i nie tylko. Pisał poezję żałobną dla ulubionych twórców, ważnych postaci ze świata kultury oraz dla postaci, które były wytworami jego wyobraźni. Do jego dziś należy m.in. "Epitafium dla Sowizdrzała".
Współcześnie powstał z kolei utwór "Śpieszmy się" ks. Jana Twardowskiego, który mówi o tym, że życie przemija szybko i mamy niewiele czasu, by nacieszyć się bliskimi i dać im swoją miłość. Przekaz utworu nie traci na aktualności i cechuje się ponadczasowością. Z wiersza pochodzi jeden z najsłynniejszych cytatów w polskiej literaturze:
"Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą
zostaną po nich buty i telefon głuchy"