„Fantazy” to dramat pisany wierszem autorstwa Juliusza Słowackiego, dzieło często klasyfikowane jako tragikomedia. Tekst nie został ukończony za jego życia i wydano go dopiero pośmiertnie.
Spis treści
Hrabia Fantazy Dafnicki ma ożenić się z Dianą, córką hrabiostwa Respektów. Nie jest to jednak małżeństwo zawarte z miłości. Diana prawdziwie kocha Jana, zesłańca na Sybir, ale rodzice planują ją korzystnie wydać za mąż. Małżeństwo z Dafnickim uratowałoby ich przed bankructwem. Do posiadłości przybywa Major, przyjaciel rodziny, Jan w tajemnicy, a także Idalia, dawna kochanka Fantazego, wzgardzona przez niego, ale nadal w nim zakochana.
Diana ma świadomość tego, że ojciec sprzedaje jej rękę i konfrontuje się z Fantazym, któremu protesty narzeczonej nie przeszkadzają. Idalia rozmyśla o naturze swoich uczuć do Fantazego i próbuje się od nich zdystansować. Podsłuchuje jednak rozmowę Jana ze Stellą, siostrą Diany, na temat uczucia mężczyzny do narzeczonej Fantazego. Idalia próbuje zawrzeć z nim sojusz, ale bezskutecznie. Przychodzi ksiądz Loga, którego Jan prosi o zwrócenie Dianie obrączki symbolizującej ich miłość.
Fantazy wyczuwa obecność Idalii, zaczyna też rozumieć, że jest obiektem polowania na bogatego zięcia. Respektowie bardzo martwią się tym, że Fantazy nie dotrzyma postanowienia kontraktu, a to skończy się dla nich bankructwem. Fantazy postanawia się spotkać z Idalią, która podobno choruje. Dochodzi do udawanego porwania żony Rzecznickiego, która udaje Idalię.
Dalej dochodzi do wielu intryg i do planowanego pojedynku Majora z Fantazym. Major chce bowiem doprowadzić do małżeństwa Diany z Janem, a Idalia pragnie odzyskać Fantazego. Respektowie nieustannie martwią się o swój majątek, aż wreszcie Stella przynosi wieści o tym, że Diana zeszła się z Janem. Fantazy chce popełnić samobójstwo z Idalią na cmentarzu, gdzie pojawiają się wszyscy. Major jest ranny w pojedynku i wymusza obietnicę zerwania kontraktu Fantazego z Dianą, by ta wyszła za Jana. Udaje mu się to, a potem umiera.
Fantazy Dafnicki pojawia się w posiadłości rodzinny Respektów, która mieści się na Podolu. W podróży tej towarzyszy mu jego przyjaciel, Rzecznicki. Mężczyzna ten bez namysłu decyduje, że poślubi Dianę, czyli córkę zubożałego hrabiego. Hrabia Respekt planuje wykorzystać to małżeństwo do poprawy sytuacji materialnej swojego rodu. Pozwoli mu to również uchronić się przed bankructwem. Fantazy bowiem w zamian za rękę dziewczyny postanawia spłacić długi, jakie ciążą na rodzinie.
Hrabina, hrabia, Diana i Stella witają się z Fantazym, hrabina wspomina o jego listach i dawnej znajomości.
Hrabina dyskutuje z lokajem na temat zarządzeń w gospodarstwie.
Hrabina rozmawia ze Stellą, lokaj zapowiada przybycie Majora.
Do posiadłości przybywają kolejni goście, między innymi Major, czyli Wołdemar Hawryłowicz, major wojsk rosyjskich, znany rodzinie z czasu zesłania na Sybir i na Kaukaz.
Jako ostatnia przybywa hrabina Idalia. To sąsiadka rodziny Respektów, która jest zakochana w Fantazym Dafnickim. Jest także byłą kochanką Fantazego, którą ten pewnego dnia opuścił, ona zaś nie potrafiła zapomnieć o swojej dawnej miłości.
Rzecznicki dyskutuje z Fantazym o dziewczętach. Fantazy próbuje dowiedzieć się, kim jest Jan, którego Rzecznicki nazywa jakimś kosynierem. Fantazy radzi się odnośnie Diany.
Zjawia się w tajemnicy Jan, były powstaniec. Jan to dawny narzeczony Diany, którą kocha z wzajemnością. Na palcu mężczyzna nosi pierścień, który podarowała mu jego ukochana. Jan w ogrodzie spotyka się ze Stellą, siostrą Diany, której nie widział od dawna. Prosi, by nie zdradzać Dianie jego przybycia i prosi Stellę, by przekazała siostrze właśnie tę obrączkę.
Idalia rozmawia ze Stellą i pyta o to, czy zjawili się goście.
Wszyscy są w ogrodzie nad wodą i rozmawiają. Fantazy upuszcza podaną mu filiżankę.
Diana i Fantazy zostają sami, dziewczyna zabawia go rozmową. W pewnym momencie dochodzi do konfrontacji hrabiego Fantazego Dafnickiego z Dianą, czyli córką hrabiego Respekta. Dziewczyna grozi, że nie zgodzi się na małżeństwo z mężczyzną, do którego nic nie czuje. Diana uważa, że została sprzedana przez własną rodzinę, a jej potencjalny przyszły mąż ją po prostu sobie kupił. Ma świadomość, że sprawa rozgrywa się o spłatę ojcowskich długów, co wyrzuca właśnie ojcu, przypomina mu, jak wiele jest winien i gdzie. Fantazego nie poruszają jednak słowa jego wybranki, ponieważ zdanie przyszłej małżonki nie jest czymś, z czym się liczy. Doskonale wie, że dziewczyna nie ma szans zadecydować o swoim losie.
Idalia jest pochłonięta wspomnieniami i swoimi uczuciami, jakie żywi do Fantazego, wygłasza zatem obszerny monolog na ten temat. Staje się oczywiste, że Idalia prawdziwie cierpi, jest rozgoryczona i smutna z powodu sytuacji, w której się znalazła. Nie wie, co powinna w związku z tym ze sobą począć. Idalia ostatecznie dochodzi jednak do wniosku, że powinna być ponad tę sytuację, a co za tym idzie — także odsunąć się w cień i nie stanowić przeszkody na drodze kochanków do miłości i szczęśliwego małżeństwa. Przyjmuje zatem filozofię dystansu wobec ludzkich namiętności, problemów oraz słabości.
W tym czasie były powstaniec i wybranek Diany, Jan, spotyka się z jej młodszą siostrą, Stellą. Dowiaduje się o planach małżeństwa z Fantazym Dafnickim, a Stella tłumaczy mu, że to nie zależało od Diany, że jej siostra nie miała wyboru, ponieważ tak zadecydowali ich rodzice. Jan wciąż kocha Dianę i nie może się z tym pogodzić.
Stella odchodzi, a Jan zostaje sam. Idalia, która słyszała całą ich rozmowę, teraz ujawnia się i nawiązuje kontakt z Janem. Opowiada mu o swoim uczuciu do Fantazego i o tym, że ona również nie rozumie decyzji dotyczącej tego, dlaczego ich ukochani muszą się pobrać akurat ze sobą. Jan mówi o tym, że jest ubogi, a Idalia widzi w małżeństwie Diany sposób na rozwiązanie miejscowych problemów jej ojca. Jan ostatecznie uznaje, że Idalia jest prawdziwie szalona, a ona odchodzi.
Przychodzi ksiądz Loga, który rozmawia z Janem i wypomina mu służenie w wojskach moskiewskich. Jan wręcza mu obrączkę, którą duchowny ma zwrócić Dianie. To symbol dawnej miłości, a Jan upiera się, że ją ukradł. Ksiądz Loga postanawia, że zwróci Dianie pierścionek.
Akcja rozgrywa się w salonie państwa Respektów. To właśnie tam Fantazy Dafnicki dyskutuje z Rzecznickim, który jest marszałkiem powiatowym i towarzyszem Fantazego. Dafnicki wyznaje mu, że po zapachu czuje, iż Idalia tu przebywała, a także że w gościnie przypadkiem zastrzelono jego wyżła z łuku. Wszystko to z powodu popisów Baszkira, sługi Majora, którego Stella poprosiła o popis strzelecki.
Wchodzi hrabia i tłumaczy, że Major jest smutny z powodu wypadku. Fantazego zadziwia zachowanie Respekta. Dafnicki powoli zaczyna także rozumieć, że Diana nie wychodzi za niego za mąż z miłości, a jedynie kupił sobie jej rękę wbrew jej woli, ponieważ to właśnie nakazał jej ojciec. Fantazy czuje też zażenowanie usilnymi staraniami Respekta, który próbuje go za wszelką cenę zachęcić do ślubu z Dianą i przypodobać się młodemu hrabiemu. Wyczuwa w nim fałsz.
Wchodzi hrabina i rozmawia z Fantazym. Hrabina zapewnia go też, że Diana z czasem lepiej zrozumie uczucia, jakie powinna żywić do swego męża. Hrabina zapewnia o swojej szczerości, a Fantazy znów czuje obecność Idalii. Fantazy dowiaduje się też, że Idalia choruje i postanawia ją odwiedzić. Wydaje mu się jednak, że w intrygach wyczuwa także jej rękę. Dowiaduje się, że Idalia przebywa u księdza Logi ze względu na swoją chorobę.
Hrabina radzi się z mężem i Majorem w tej sprawie. Respektowie czują się coraz bardziej zagrożeni i zaczynają się martwić, że zaraz stracą pół miliona, jakie mieli otrzymać za rękę swojej córki. Nadchodzi wtedy Major, który informuje wszystkich, że doszło do porwania Idalii. Rodzina chce jechać i przepraszać.
Wpada Fantazy i od Rzecznickiego żąda konia. Do osób stawiających zarzuty dołącza teraz i Fantazy, który stwierdza, że na własne oczy widział porwanie kobiety.
Rzecznicki dyskutuje z Idalią o jej porwaniu. Okazuje się jednak, że to pomyłka, a widziano żonę Rzecznickiego. Mężczyzna okazuje się być rogaczem, o czym uświadamia go Idalia. Żona Rzecznickiego udawała Idalię, by jej poczynania nie zostały odkryte.
Rzecznicki wraz z żoną chowa się w mieszkaniu Idalii i prosi służącą, Helusię, która tam mieszka, by nie zdradzała tego nikomu.
Rzecznicki mówi, że jego żona chorowała, ucieka się też do innych kłamstw. Wydarzenia te poważnie go zawstydzają w obliczu Idalii, ale ta jest skora do pomocy i obiecuje pełną dyskrecję. Helusia komentuje sytuację, w jakiej znalazła się pani Marszałkowa. Rzecznicki zdradza Idalii, jak potoczyła się sytuacja i jak niósł swoją żonę na rękach do jej majątku. Idalia zauważa, że jadą do nich hrabiostwo Respektowie, którzy nadal są przekonani, że doszło do porwania Idalii. Idalia zachęca Rzecznickiego do zabawiania hrabiostwa plotkami.
Respekt wypytuje Rzecznickiego, czy jego żona choruje, dołączają się do tego hrabina i Stella. Nieustannie Respektowie martwią się też o przyszłość własnej rodziny. Sądzą bowiem, że hrabia Fantazy Dafnicki już za moment odwróci się od nich i zrezygnuje z planów poślubienia Diany. Dla Respektów oznaczałoby to stracenie wszelkich środków do życia i bankructwo. Doprowadzenie do sfinalizowania małżeństwa i polepszenie swojego poziomu życia to ich główny cel.
Przyjeżdża Fantazy i wyznaje Rzecznickiemu, że ma się pojedynkować z Majorem, czego się boi. Ma nie być sekundantów. Fantazy uważa, że jest już trupem. Snuje refleksje o tym, że gdyby miał zacząć życie po raz drugi, zrobiłby wszystko inaczej.
Rzecznicki mówi Idalii, by ta widziała się z Fantazym, który dziwnie się zachowuje.
Przychodzi hrabina i żali się Idalii na Majora, którego chętnie sama oddałaby w ręce władz. Hrabina wstydzi się pojedynku pod własnym dachem. Zaczyna też rozumieć, że Fantazy być może kocha kogoś innego niż Dianę, co jest znacznym zagrożeniem dla ich planów. Hrabia nie dopuszcza do siebie myśli, że do małżeństwa z Dafnickim nie dojdzie. Hrabina boi się, że sam kontrakt z Fantazym nie jest wystarczającym zabezpieczeniem dla Diany.
Przybiega Stella i oznajmia matce, że Diana zerwała mariaż porywami serca, ponieważ zeszła się w tym czasie z Janem. Przybiega Helenka i mówi, że panna zemdlała, a Idalia czuje w tym wszystkim podstęp.
Lokaj przynosi bilet od Fantazego, Idalia czyta go, łapie za sztylet i wybiega. Fantazy zapowiada w nim bowiem swój zgon.
Hrabia szuka Idalii, by ocalić córkę, przeklina też Majora. Mówi, że zięć chce zerwać z nim kontakt, a Major dopytuje go, który zięć. Wątpi w to, że do jakiegokolwiek małżeństwa dojdzie w tych okolicznościach, nie wierzy w moc kontraktu. Przyznaje się też do gry w karty z Fantazym i do pojedynku z nim, ale chce darować ofiarę hrabiemu.
Jan spotyka się z Majorem i proponuje mu wyjazd na Syberię, na co ten się zgadza.
Fantazy i Idalia spotykają się na cmentarzu. Kierują się tam, by wspólnie popełnić samobójstwo. Idalia uważa, że ona i Fantazy są sobie po prostu przeznaczeni. Fantazy wypomina zachowanie Rzecznickiego, które go zraniło. Ma przygotowaną truciznę w lasce. Idalia boi się grymasów Fantazego, ale chce iść z nim do kaplicy.
Rzecznicki widzi ich i wzywa pomocy. Hrabia każe wszystkim iść na cmentarz, skąd rozległ się strzał. Odkrywa obecność Fantazego i Idalii. Major zapowiada, że niedługo sam zamelduje się u Boga. W ten sposób pragnie wymusić, by Fantazy nie poślubił Diany.
Nadchodzi Jan, który dopytuje się o to, gdzie jest Major. Ten bowiem nie dopełnił swojego przyrzeczenia wyjazdu z Janem na Sybir, Jan zastał jedynie pustą kolaskę. Fantazy rozumie, że samobójstwo jego i Idalii było jedynie błazeństwem. Major natomiast zostaje zastrzelony w pojedynku.
Hrabina przynosi list o śmierci dziadka. Ranny Major powoli żegna się ze światem i ze swoimi bliskimi, rozdaje swoje rzeczy osobiste. Krew leje się z jego rany, co widzi Idalia. Major wspomina swoje czasy na Sybirze, żegna się z Dianą i prosi o to, by mogła wyjść za ukochanego Jana. Wie, że prośbie umierającego człowieka się nie odmawia. Hrabia Respekt próbuje protestować, ale Fantazy zwalnia go ze złożonej przysięgi oddania Diany w jego ręce. Major umiera szczęśliwy, że jego Jan złączy się z ukochaną Dianą.
Aktualizacja: 2025-11-06 15:26:33.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.