„Wyzwolenie” to dramat młodopolski, którego autorem jest Stanisław Wyspiański. Jego temat to teatr w teatrze, a także tematyka wyzwoleńcza oraz romantyczna. Dzieło jest odpowiedzią Wyspiańskiego na to, że po premierze „Wesela” określono go czwartym wieszczem narodowym. W tekście poruszył zatem złożoną problematykę, która dotyczy właśnie kwestii sztuki i wolności narodu.
Spis treści
„Wyzwolenie” to dzieło, które powstało w roku 1902, kiedy Polska wciąż znajdowała się pod zaborami. Podejmuje ono zatem problematykę wyzwolenia narodowego. Epoka Młodej Polski dość istotnie nawiązywała do okresu romantyzmu, zatem również poruszała tematy związane z odzyskaniem niepodległości. Wyspiański widział jednak, że społeczeństwo opanował marazm, że członkowie wszystkich grup społecznych nie potrafią się zmobilizować do działania, zorganizować powstania i odzyskać wolności, że zadomowili się już w tej niewoli. Imię głównego bohatera to oczywiście nawiązanie do Konrada z „Dziadów” Mickiewicza. Tytuł dramatu z kolei sugeruje między innymi wyzwolenie polityczne narodu polskiego. Konrad, zachęcony przez Muzę, tworzy zatem widowisko sceniczne, które opowiada o dziejach Polski. W ten sposób ukazuje on rozpaczliwą sytuację kraju, narodu, który podzielił się na skłócone ze sobą warstwy, szlachta i chłopi nie potrafią się porozumiewać ze sobą. Polsce brakuje konkretnego, spójnego programu przemian, które pogodziłyby naród i pozwoliłyby na skuteczne działanie, przez co kraj nadal pozostaje pod zaborami. Wiele grup społecznych uważa się za reprezentantów narodu, ale faktycznie nie robią dla swojej ojczyzny praktycznie nic. Jedynie miernie naśladują przeszłość Polski, co nie wnosi żadnej faktycznej wartości do tego dyskursu, jest za to właściwie autoparodią.
W dziele Wyspiański ukazuje przedstawicieli różnych grup społecznych, czyli przede wszystkim szlachty oraz chłopów. Każda z nich ma swoje własne interesy, które nie są tożsame z dobrem narodowym i które ich nie obchodzą. Różne grupy społeczne cechują się zatem krótkowzrocznością i kierują się własnym dobrem, nie uwzględniając w tym losów ojczyzny, co pokazuje w dramacie Wyspiański. Przebieranki szlachty sprawiają, że wygląda to tak, jakby żadnej Polski nie było, co krytykuje również Konrad. Dodatkowo szlachta nie zwraca uwagi na chłopstwo, pogłębiając w ten sposób napięcia i konflikty, jakie pojawiają się w społeczeństwie. Niektórzy pragną zapomnieć o dawnej, romantycznej przeszłości, inni zaś jedynie głoszą wzniosłe idee, za którymi nie idzie czyn.
Jednym z głównych elementów dramatu „Wyzwolenie” jest zdecydowanie problematyka sztuki i poezji, na temat której pojawia się wiele refleksji. Sztuką włada Konrad, który ma walczyć o umysły i dusze Polaków. Jest on poetą, zatem sztuka powinna nadać mu moc władania duszami właśnie. Poezja czeka również na wyzwolenie z niewoli kłamstw, ponieważ to one czynią ją niepoważną. Nikt nie traktuje poezji serio i dopóki będzie ona trwała w tym stanie, prawda Konrada nie zyska możliwości dotarcia do słuchaczy i przekazania im ważnych idei. Proces wyzwolenia narodu powinien zatem zacząć się od sztuki. Wyspiański opisuje też poezję romantyczną jako truciznę, która zatruwa dusze i sprawia, że ludzie pogrążają się w marazmie i cierpieniu zamiast działać. W ostatnich scenach dramatu Konrad przegania precz poezję, pragnąc w ten sposób zachęcić społeczeństwo do działania i czynu. Poezja uwiodła bowiem naród chorobliwą mistyką śmierci, jednak gest Konrada ostatecznie okazuje się teatralną ułudą.
W dramacie pojawia się także problematyka czynu i bierności, idei i działania. Naród skupiony na własnych potrzebach, zatruty romantycznymi ideałami i śmiercią, podzielony przez kolejne kłótnie i nierówności społeczne, nie potrafi działać. Wielu wzniosłym hasłom, jakie niektórzy wygłaszają, nie towarzyszą żadne poważne i stanowcze kroki. Społeczeństwo pogrąża się w bierności i marazmie, z którego nie jest nic w stanie go wyrwać, nawet poezja. Bezczynność wynika między innymi z zatrucia narodu poezją romantyczną, czego uniknęli nieliczni, przykładowo Ojciec, który ostrzega przed nią swojego Syna.
Aktualizacja: 2025-10-20 08:54:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.