„Początek” to powieść Aleksandra Szczypiorskiego, która przedstawia trudne i niejednoznaczne relacje społeczne na linii polsko-niemiecko-żydowskiej. Dzieje się tak ze względu na skomplikowany i tragiczny okres w dziejach Europy, jakim była II wojna światowa. Bohaterowie są uwikłani w ten konflikt na różne sposoby, a dla niektórych spośród nich kończy się on śmiercią.
Tematyka dzieła Szczypiorskiego sprawia, że w pewien sposób stało się ono książką o Polsce i Polakach. Polska to miejsce, w którym rozgrywają się poszczególne wydarzenia, natomiast Polacy stanowią część przedstawionych bohaterów. Wyszczególniona została między innymi postawa Polaków wobec holocaustu, który dział się przecież na ich oczach.
To zagadnienie potrafi być sporną i nieprzyjemną dla ludzi kwestią, ponieważ zachowania Polaków wobec zagłady Żydów były naprawdę różne i nie zawsze były to zachowania właściwe moralnie. Szczypiorski pokazuje jednak różne strony tej kwestii, starając się równocześnie zaakcentować to, co było dobre, a także to, co wydarzyło się złego i niewłaściwego. W efekcie w książce pojawiają się przykłady bohaterstwa i ratowania Żydów, a także mniej imponujące zachowania i postawy. Czytelnik zatem sam powinien wyciągnąć z tego wnioski.
Autor zdecydowanie nie kusi się o gloryfikację polskiego społeczeństwa, jak to niekiedy zdarza się w takich sytuacjach. Wręcz przeciwnie. Opowieściom o uratowaniu małej Joasi i Irmy towarzyszą historię takich osób jak Piękny Lolo. Zbija on bowiem majątek na nieszczęściu Żydów, pokazany zostaje też strach i wstręt warszawiaków na widok Żyda w cukierni. Tylko jeden mężczyzna broni wtedy Henryka, a nawet proponuje, że zapłaci za jego ciastko. Wspomniana też zostaje słynna karuzela obok getta, na której było słychać i widać tragedię, jaka rozgrywała się za jego murami. Mimo to ludzie wciąż doskonale się na niej bawili, co niszczy profesora Winiara i prowadzi do jego śmierci. Wspomniane zostają też okrutne słowa mężczyzny w pobliżu karuzeli, który o ludzkim nieszczęściu mówi lekko i lekceważąco. Szczypiorski ukazuje zatem po prostu sylwetki i wydarzenia, nie selekcjonuje ich i nie dorzuca do tego własnych komentarzy, przez co jego tekst może być uznany za obiektywny. Takie zestawienie postaw udowadnia, że w każdym narodzie znajdą się zarówno osoby szlachetne, jak i skrajnie podłe, zatem dzielenie ludzi według ich narodowości nie ma sensu, za to powinno się zwalczać zło w każdej postaci. Ciekawym przykładem jest tutaj Wiktor Suchowiak, polski bandyta. To postać zła i niemoralna, bogaci się bowiem na przemycaniu ludzi z getta, między innymi małej Joasi. Mimo swojej interesowności i wyrachowania ostatecznie jednak przyczynia się do ratowania ludzkiego życia, ponieważ ludzie ci z pewnością zginęliby w getcie. Podobnie wygląda sprawa z siostrą Weroniką. Przed wojną nie znosiła ona dzieci żydowskich i nie chciała zajmować się ich nawracaniem. W trakcie wojny przemogła jednak swoją niechęć i zajęła się ratowaniem żydowskich dzieci i tworzeniem dla nich nowych, polskich tożsamości. Prosiła też Boga o to, by wybaczył jej kłamstwo w słusznej sprawie. W ten sposób uratowała między innymi czteroletnią Joasię, córkę adwokata.
Autor ukazuje zatem Polaków w różnych okolicznościach i patrzy na nich szeroko, zastanawiając się, kim właściwie oni są. Ciekawym przykładem jest tu Irma Seidenman, Żydówka, która czuje się Polką. Po wojnie jednak musi opuścić swoją ojczyznę ze względu na swoje pochodzenie i nastroje antysemickie. To prowadzi do dyskusji na temat definicji polskości. Książka pokazuje zatem złożony portret narodu i jego kraju, ludzi równocześnie szlachetnych i okrutnych.
Aktualizacja: 2025-09-19 15:53:38.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.